Podmioty, które chcą się zajmować profesjonalnie gromadzeniem cudzych środków pieniężnych, muszą uzyskać zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego. W przeciwnym razie popełniają przestępstwo
Prowadzenie działalności bankowej w Polsce jest możliwe jedynie po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia. Wydaje je Komisja Nadzoru Finansowego. Określa w nim: firmę banku, jego siedzibę, nazwy (nazwiska) założycieli i obejmowane przez nich akcje, wysokość kapitału założycielskiego, działalność, do wykonywania której bank jest upoważniony, oraz warunki, po spełnieniu których możliwe jest rozpoczęcie działalności (KNF). Wydając zezwolenie, KNF musi także zatwierdzić projekt statutu banku oraz skład pierwszego zarządu.

Nielegalne gromadzenie pieniędzy

Prowadzenie działalności bankowej bez uzyskanego zezwolenia jest karalne. Zgodnie z art. 171 ust. 1 prawa bankowego, kto bez zezwolenia prowadzi działalność polegającą na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania ryzykiem tych środków w inny sposób, popełnia przestępstwo.
Chodzi tutaj o wszelkiego rodzaju formy gromadzenia środków pieniężnych. Może to być np. przyjmowanie wkładów oszczędnościowych czy lokat terminowych. Przy ocenie zachowania osoby podejrzewanej o takie przestępstwo ważne jest jednak to, czy przyjmowanie środków miało odpowiednio zaawansowany stopień zorganizowania i było dokonywane przez jakiś określony czas i w celu obciążenia ich ryzykiem. Jednorazowe czy okazjonalne przyjęcie od kogoś środków pieniężnych na przechowanie nie jest zabronione przez polskie prawo.

Mylne przekonanie klienta

Sprawca przestępstwa określonego w art. 171 ust. 1 Prawa bankowego nie musi przekonywać osób powierzających swoje środki do tego, że prowadzi działalność zgodnie z prawem. Wystarczy, że osoby mylnie sądzą, że wpłacają swoje środki do banku. Jednocześnie nie ma żadnego znaczenia, czy wpłacone środki zostały stracone, a osoby je wpłacające doznały jakiegoś uszczerbku majątkowego. Do popełnienia czynu zabronionego dochodzi już w momencie gromadzenia cudzych środków. Sprawcy, który prowadzi działalność bankową bez zezwolenia, grozi grzywna aż do 5 mln zł, a nawet kara pozbawienia wolności do lat trzech.

Działanie w imieniu osoby prawnej

Przestępstwo prowadzenia działalności bankowej bez zezwolenia popełnia także osoba działająca w imieniu lub w interesie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej. Jeżeli zatem nielegalna działalność bankowa prowadzona jest w formie spółki akcyjnej czy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a faktycznie wykonują ją osoby, które są np. członkami zarządu tych spółek, to nie mogą czuć się one bezkarne, bowiem również popełniają przestępstwo. Mogą one zostać ukarane za nie grzywną do 5 mln zł lub karą pozbawienia wolności do lat trzech.

Zastrzeżone nazwy: bank i kasa

Prawo karne wprowadza sankcje nie tylko za prowadzenia działalności bankowej bez zezwolenia, ale także samowolne używanie wyrazów „bank” lub „kasa”. Zgodnie z art. 171 ust. 2 prawa bankowego kto, prowadząc działalność zarobkową wbrew warunkom określonym w ustawie, używa w nazwie jednostki organizacyjnej niebędącej bankiem lub do określenia jej działalności lub reklamy wyrazów „bank” lub „kasa”, podlega karze grzywny do 5 mln zł lub karze pozbawienia wolności do lat trzech. Przepis ten ma przeciwdziałać wprowadzającym w błąd czy oszukańczym działaniom przedsiębiorców, którzy chcieliby przyciągnąć klientów, wykorzystując zaufanie, jakim społeczeństwo darzy instytucje bankowe.
Kara za taki czyn może spotkać również osobę, która dopuszcza się go, podejmując takie bezprawne działania w imieniu lub w interesie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
Czynnością bankową jest m.in.:
● przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
● prowadzenie innych rachunków bankowych,
● udzielanie kredytów,
● udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,
● emitowanie bankowych papierów wartościowych,
● przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
● wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego.
5 mln euro musi minimalnie wynosić kapitał założycielski banku
Podstawa prawna
Art. 171 ust. 1–3 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 z późn. zm.)