Aby komornik wszczął egzekucję z majątku dłużnika, wierzyciel powinien złożyć wniosek i dołączyć do niego oryginał tytułu egzekucyjnego – wyroku lub ugody – zaopatrzony w klauzulę wykonalności.
Tytuł wykonawczy przeciwko dłużnikowi potwierdza, że zadłużenie istnieje i jest wymagalne. Dlatego stanowi podstawę do wyegzekwowania roszczenia.

Wyrok lub ugoda

Gdy kontrahent nie zapłacił w terminie, wierzyciel powinien wnieść pozew do sądu i domagać się zasądzenia określonej kwoty razem z odsetkami liczonymi od dnia wymagalności roszczenia. Prawomocny wyrok stanowi tytuł egzekucyjny, podobnie jak ugoda zawarta przed mediatorem, wyrok sądu polubownego, a także inne orzeczenia, ugody i akty oraz prawomocne orzeczenie referendarza sądowego. Tytułem egzekucyjnym jest również akt notarialny, w którym dłużnik poddaje się dobrowolnie egzekucji, a notariusz określa m.in. wysokość dochodzonej kwoty.
Dłużnikiem przedsiębiorcy może być także spółka cywilna lub spółka handlowa. Aby komornik mógł ściągnąć zadłużenie ze wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej, wierzyciel powinien uzyskać tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom. Gdy wierzyciel uzyska tytuł egzekucyjny (np. wyrok) przeciwko przedsiębiorcy będącemu osobą fizyczną lub wszystkim wspólnikom spółki cywilnej, to następnym krokiem będzie wystąpienie o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko osobom wymienionym w tytule.

Przeciwko wspólnikom

Zdarza się, że sąd wyda wyrok i zasądzi zapłatę od spółki, ale egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Wtedy wierzyciel może ubiegać się o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikowi, który ponosi odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Taką odpowiedzialność ponosi np. każdy wspólnik spółki jawnej, natomiast akcjonariusz ze spółki komandytowo-akcyjnej w ogóle odpowiedzialności materialnej za jej zobowiązania nie ponosi.
Zdarza się również, że dłużnik umrze, zanim ureguluje należności, a jego spadkobiercy nie chcą zapłacić. Wówczas wierzyciel musi prowadzić egzekucję ze spadku. Do czasu podziału spadku spadkobiercy odpowiadają solidarnie za długi spadkowe, natomiast potem odpowiednio do swoich udziałów.
Aby opatrzyć klauzulą wykonalności wyrok sądu, wierzyciel powinien wystąpić z wnioskiem do sądu pierwszej instancji, w którym sprawa się toczyła. Sąd drugiej instancji nadaje klauzulę wykonalności, tylko gdy akta sprawy jeszcze się w tym sądzie znajdują. Zasada ta nie dotyczy Sądu Najwyższego, który klauzuli wykonalności nie wydaje.
Sąd, który opatruje wyrok klauzulą wykonalności, nie musi badać, czy zasądzone roszczenie jest uzasadnione i wymagalne. Klauzulę umieszcza na wypisie orzeczenia, natomiast na oryginale robi o tym wzmiankę. Gdy klauzulą sąd opatruje inny tytuł niż wyrok, to umieszcza ją na tytule egzekucyjnym przedstawionym przez strony.

Przed e-sądem

Inna procedura przewidziana jest dla orzeczeń wydanych przez e-sądy. Do wniosku o nadanie klauzuli wierzyciel musi wówczas dołączyć dokument z systemu teleinformatycznego, który umożliwi sądowi zweryfikowanie istnienia i treści tytułu wykonawczego w systemie teleinformatycznym. W takim przypadku klauzulę wykonalności sąd pozostawia w tym systemie.
W pewnych przypadkach wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnego dłużnika i jego małżonka. W tym celu powinien uzyskać klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika. Sąd ograniczy jednak jego odpowiedzialność do majątku objętego wspólnością. Natomiast wierzyciel musi wykazać, że wierzytelność powstała z czynności prawnej, na dokonanie której małżonek dłużnika wyraził zgodę.
Podstawa prawna
Art. 776 – 786 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).