Są one fakultatywną alternatywą dla normalnego trybu przewidzianego przepisami poszczególnych państw. Procedury te stosuje się w sprawach cywilnych i handlowych, gdy przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu w państwie UE innym niż państwo sądu rozpoznającego sprawę. Właściwość miejscową sądu ustala się w oparciu o rozporządzenie Rady nr 44/2001 z 22 grudnia 2000 r. – co do zasady właściwy jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego, a gdy źródłem roszczenia jest umowa, także sąd miejsca, gdzie zobowiązanie umowne zostało lub miało być wykonane.
Rozporządzenie nr 1896/ 2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 grudnia 2006 r. ustanowiło postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty.
Europejski nakaz
Nakaz taki wydawany jest w celu dochodzenia udokumentowanych i w założeniu bezspornych roszczeń pieniężnych o oznaczonej wysokości i wymagalnych w chwili wniesienia pozwu bez ich weryfikacji przez sąd. Jest on uznawany i wykonywany w każdym państwie UE oprócz Danii. Nie ma więc potrzeby przeprowadzania dodatkowego postępowania mającego na celu stwierdzenie wykonalności nakazu w innym państwie.
W obrębie całej Unii obowiązują jednolite formularze służące do przeprowadzania czynności procesowych, dostępne w każdym języku urzędowym UE. Formularze wnosi się w języku państwa, w którym znajduje się sąd właściwy. Sąd ten rozpatruje sprawę tak szybko jak to możliwe – w założeniu w terminie do 30 dni od wniesienia pozwu. Jeżeli sąd wyda nakaz, pozwany może, w takim samym terminie, wnieść sprzeciw i wówczas sprawa może albo zostać skierowana do zwykłego postępowania, albo – jeśli zażąda tego powód – zakończona. Wykonalny nakaz zapłaty przedstawia się organom egzekucyjnym państwa wykonania wraz z tłumaczeniem na język tego państwa. Sąd państwa wykonania może odmówić wykonania nakazu tylko pod specjalnymi warunkami (art. 22). Do wniesienia pozwu i sprzeciwu od nakazu zapłaty nie jest obowiązkowe zastępstwo profesjonalnego pełnomocnika.
Drobne roszczenia
Drugą z transgranicznych procedur w prawie UE jest europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń, ustanowione rozporządzeniem nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lipca 2007 r. Postępowanie to ma ułatwić dochodzenie roszczeń, które ze względu na niską wartość nie byłyby dochodzone w kosztownym i długim procesie. W odróżnieniu od procedury nakazowej jest to zwykłe postępowanie sporne, w zasadzie pisemne, lecz w razie potrzeby można przeprowadzić rozprawę, także w ramach wideokonferencji. Kończy się ono wydaniem zwykłego wyroku i ma zastosowanie do spraw, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 2000 euro, lecz z wyłączeniem odsetek, wydatków i nakładów. Także tu wszelkie pisma procesowe mają postać ujednoliconych formularzy. Nie ma w ogóle obowiązku zastępstwa procesowego, a zeznania świadków, odmiennie niż w polskiej procedurze cywilnej, mogą być przedstawiane, co do zasady, na piśmie.
Piotr Sadownik
adwokat i partner w kancelarii Gide Loyrette Nouel