Wojewoda może już kierować swoich pracowników do kontroli jednostek straży miejskiej. Do jego obowiązków należy także zatwierdzanie przedstawionego mu przez policję projektu programu kontroli
Nowelizacja rozporządzenia w sprawie trybu sprawowania nadzoru nad działalnością straży gminnych (miejskich) obowiązuje od 26 kwietnia. Obecnie sprawują go szefowie gmin i wojewodowie, którzy 24 grudnia 2009 r. zastąpili w tym zakresie komendanta głównego policji (dalej KGP). Nadzór wykonywany przez komendanta był kwestionowany z uwagi na brak ustrojowych zależności między KGP a samorządem gminnym. Ponad roczne funkcjonowanie nowego aparatu nadzoru ujawniło jego błędy proceduralne. Dlatego Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji postanowiło umożliwić wojewodom skuteczniejsze wykonywanie zadań nadzorczych.

Także pracownicy cywilni

Obowiązujące do tej pory przepisy wykonawcze przewidywały, że kontrole jednostek straży gminnej przeprowadzali, na podstawie pisemnego upoważnienia wojewody i legitymacji służbowej, wyznaczeni przez komendanta wojewódzkiego (stołecznego) funkcjonariusze policji. Pomimo dużej wiedzy i doświadczenia nie mogli ich natomiast przeprowadzać cywilni pracownicy wydziałów prewencji, postępowań administracyjnych i kontroli. Nowela rozporządzenia zmienia ten stan i pozwala na wykonywanie takich czynności także pracownikom komend wojewódzkich policji. Kontrolować straże gminne mogą więc dzisiaj zespoły mieszane (funkcjonariusze policji i pracownicy cywilni policji), jak też zespoły składające się z samych policjantów lub pracowników cywilnych.

Przedstawiciele wojewody

Sprawowanie nadzoru nad strażami gminnymi przez wojewodę, przy pomocy działającego w jego imieniu komendanta wojewódzkiego policji, wiąże się z wieloma obowiązkami. Musi on oceniać prawidłowość podejmowanych przez strażnika gminnego (miejskiego) czynności służbowych, stwierdzać uchybienia, ich przyczyny, a także wskazywać zalecenia zmierzające do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości. Sprawowanie nadzoru było jednak nieco iluzoryczne, gdy wojewoda nie mógł wysyłać do udziału w czynnościach nadzorczych swoich przedstawicieli.
Zmieniły to nowe przepisy. Teraz wojewoda może skierować do kontroli jednostki straży miejskiej swojego pracownika. Musi on być upoważniony na piśmie i posiadać ważną legitymację służbową. Tacy reprezentanci mogą być obecni podczas wykonywanej przez funkcjonariusza policji lub pracownika komendy wojewódzkiej czynności kontrolnej. Pozwala to na praktyczne zapoznanie się z działalnością straży gminnych. Nowe przepisy nie pozwalają jednak na czynny udział w kontroli, a jedynie bierne towarzyszenie policjantom. Udział przedstawiciela wojewody jest fakultatywny. Oznacza to, że nie musi on uczestniczyć w każdej przeprowadzanej kontroli.



Program kontroli

Nowelizacja rozporządzenia przewiduje również większy wpływ wojewody na kształt kontroli przeprowadzanej przez policję w jednostkach straży gminnych. Teraz kontrolujący musi sporządzić najpierw projekt programu kontroli, który za pośrednictwem komendanta wojewódzkiego policji doręczy do zatwierdzenia wojewodzie nie później niż 14 dni przed rozpoczęciem kontroli. Zatwierdzony program kontroli oraz zawiadomienie o kontroli wojewoda doręcza następnie jednostce kontrolowanej oraz kontrolującemu nie później niż siedem dni przed rozpoczęciem kontroli.
Dotychczas kontrolujący sam sporządzał zawiadomienie o kontroli oraz jej program. Te były doręczane jednostce kontrolowanej nie później niż na siedem dni przed rozpoczęciem kontroli. Powodowało to, że zawiadomienia o kontroli kierowane do wójtów, burmistrzów, prezydentów miast były podpisywane tylko przez funkcjonariusza policji przeprowadzającego kontrolę. Nie miał na nie wpływu ani wojewoda, ani wojewódzki komendant policji. Nowy tryb przewiduje udział w uwzględnianiu i przekazywaniu takich dokumentów obu powyższym podmiotom. Wojewodowie mają więc teraz możliwość ewentualnego skorygowania programu.
Podobnie jak w poprzednim stanie prawnym program kontroli musi określać w szczególności:
● nazwę jednostki kontrolowanej i jej siedzibę,
● rodzaj kontroli i jej zakres,
● okres objęty kontrolą,
● datę rozpoczęcia i zakończenia kontroli,
● imię, nazwisko i stanowisko służbowe kontrolującego.

Dokumentowanie wyników

Zmienił się także zakres czynności pokontrolnych. Po zakończeniu kontroli kontrolujący ma obowiązek sporządzić projekt wystąpienia pokontrolnego zawierającego informacje o wynikach kontroli. W przypadku pojawienia się uwag i wniosków z niej wynikających powinien on zawierać także zalecenia zmierzające do usunięcia stwierdzonych uchybień oraz termin na wykonanie wydanych zaleceń. Następnie wojewoda musi przekazać wystąpienie pokontrolne kierownikowi kontrolowanej jednostki straży gminnej. Jego kopię doręcza także właściwemu wójtowi, burmistrzowi (prezydentowi miasta), jeżeli kierownikiem jednostki kontrolowanej jest komendant straży, oraz właściwemu komendantowi wojewódzkiemu (stołecznemu) policji.
Do tej pory po zakończeniu kontroli kontrolujący sporządzał projekt wystąpienia pokontrolnego zawierającego zalecenia zmierzające do usunięcia stwierdzonych uchybień i termin na wykonanie wydanych zaleceń. Takie zapisy rodziły jednak problemy, bo nie każda przeprowadzona kontrola w straży gminnej kończyła się ujawnieniem nieprawidłowości i potrzebą wydawania zaleceń pokontrolnych. Przepisy były sformułowane tak, że nie można było poprzestać na informacji, że kontrola nie ujawniła żadnych uchybień.
Nowością jest także przekazywanie wystąpień pokontrolnych komendantowi wojewódzkiemu policji. Dzięki temu ma on wiedzę na temat decyzji podjętych przez wojewodę.
W związku z wykrytymi uchybieniami kierownik jednostki straży gminnej jest zobowiązany powiadomić na piśmie wojewodę o sposobie wykonania wskazanych w wystąpieniu pokontrolnym zaleceń. Musi to zrobić w określonym terminie.



Obowiązki wojewody

Tak jak wcześniej wojewoda ma za zadanie prowadzić ewidencję przeprowadzonych kontroli. Ważnym obowiązkiem ciążącym na wojewodzie jest również to, że w celu zapewnienia zgodnego z prawem działania straży funkcjonujących na terenie województwa musi on dokonać oceny wyników kontroli przeprowadzonych w danym roku i sporządzić wnioski dla tych straży.
Wojewoda musi także w terminie do dnia 15 marca każdego roku przekazać ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych otrzymane informacje z obszaru województwa o danych zawartych w ewidencjach prowadzonych przez strażników. Chodzi tutaj o ewidencję: etatów, wyników działań straży oraz wyposażenia, w tym środków przymusu bezpośredniego, broni palnej bojowej, urządzeń samoczynnie ujawniających i rejestrujących naruszenia przepisów ruchu drogowego, środków technicznych służących do obserwowania i rejestrowania obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, jak też pojazdów.
Nadzór nad strażą gminną
Nadzór nad działalnością straży w zakresie:
● wykonywania uprawnień, o których mowa w art. 12 ustawy o strażach gminnych (m.in. ujęcia osób, dokonywania kontroli osobistej, nakładania grzywien i usuwania pojazdów),
● ewidencji użycia broni palnej bojowej oraz środków przymusu bezpośredniego,
● ewidencji etatów, wyposażenia i wyników działań straży
sprawuje wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego (stołecznego) policji działającego w jego imieniu.
Wojewoda sprawuje nadzór przez:
● okresowe lub doraźne kontrole, obejmujące całokształt lub część spraw poddanych nadzorowi,
● wydawanie zaleceń pokontrolnych oraz kontrolę prawidłowości i terminowości ich realizacji,
● podejmowanie innych czynności zmierzających do usunięcia stwierdzonych uchybień i zapobieżenia ich powstawaniu.
Współpraca policji i straży miejskiej
Współpraca policji i straży polega w szczególności na:
● stałej wymianie informacji o zagrożeniach występujących na określonym terenie w zakresie bezpieczeństwa ludzi i mienia, spokoju i porządku publicznego,
● zorganizowaniu i utrzymaniu systemu łączności policji i straży, uwzględniającego lokalne potrzeby i możliwości,
● koordynowaniu rozmieszczenia służb policyjnych i straży, z uwzględnieniem zagrożeń występujących na danym terenie,
● wspólnym prowadzeniu działań porządkowych w celu zapewnienia spokoju i porządku w miejscach zgromadzeń, imprez artystycznych, rozrywkowych i sportowych, a także w innych miejscach publicznych,
● organizowaniu wspólnych szkoleń oraz ćwiczeń policjantów i strażników gminnych,
● wymianie informacji w zakresie obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych.
Podstawa prawna
Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dz.U. z 1997 r. nr 123, poz. 779 z późn. zm.).
Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 28 marca 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie trybu sprawowania nadzoru nad działalnością straży gminnych (miejskich) (Dz.U. nr 76, poz. 415).