Ojciec zawarł ze swoim synem umowę dożywocia. W takim przypadku syn w zamian za przeniesienie własności nieruchomości musi zapewnić ojcu dożywotnie utrzymanie. Jeżeli ich stosunki ulegną pogorszeniu, dożywocie można zamienić na rentę.
W umowie o dożywocie należy wskazać, do jakich świadczeń w zamian za przeniesienie własności nieruchomości zobowiązuje się jej nabywca, np. do zapewnienia zbywcy nieruchomości (dożywotnikowi) środków utrzymania.
Skutki zawarcia umowy
Jeśli nie określono tego w umowie, nabywca nieruchomości powinien przyjąć dożywotnika jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Dożywotnikiem może być tylko osoba fizyczna, natomiast nabywcą może zostać również osoba prawna. W przypadku gdy nabywca nieruchomości w umowie zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w innych rzeczach, to prawa te należą do treści prawa dożywocia.
Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie następuje z jednoczesnym obciążeniem nieruchomości prawem dożywocia. Ma to na celu zapewnienie dożywotnikowi odpowiedniego lokum, tak żeby nie musiał się obawiać, że nie będzie miał gdzie mieszkać, jeśli pozbędzie się swojej nieruchomości.
Jeżeli nieruchomość obciążona prawem dożywocia zostanie sprzedana innej osobie, to jej nabywca ponosi także osobistą odpowiedzialność za świadczenia, które są tym prawem objęte. Nie będzie ponosił takiej odpowiedzialności, jeśli świadczenia stały się wymagalne w czasie, kiedy nieruchomość nie była jego własnością. W przypadku gdy nieruchomość zostanie zbyta na rzecz kilku współwłaścicieli, ich odpowiedzialność będzie solidarna. Prawo dożywocia można także ustanowić na rzecz kilku osób. Jeśli jedna z nich umrze, dożywocie ulega odpowiedniemu zmniejszeniu. Zgodnie z kodeksem cywilnym prawo dożywocia jest niezbywalne i wygasa z chwilą śmierci uprawnionego. Nie można zatem przenieść go na rzecz innej osoby.
Zamiana na rentę
W sytuacji gdy z jakichkolwiek powodów pomiędzy dożywotnikiem a zobowiązanym wytworzą się takie stosunki, że nie można wymagać od nich, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej styczności, można zmienić uprawnienia wynikające z zawartej umowy. W takim przypadku zarówno zobowiązany, jak i dożywotnik mogą wystąpić do sądu z żądaniem zmiany wszystkich lub niektórych uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości uprawnień. W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika rozwiązać umowę o dożywocie. Jeżeli zobowiązany z tytułu umowy o dożywocie zbył otrzymaną nieruchomość, dożywotnik może żądać zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości jego prawa.
Bezskuteczność umowy
Jeśli dożywotnik jest zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych względem określonej osoby, to może ona żądać uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli wskutek tej umowy dożywotnik stał się niewypłacalny i nie może od niego uzyskać przysługujących jej alimentów. Uprawnienie takie przysługuje bez względu na to, czy dożywotnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, oraz bez względu na czas zawarcia umowy. Jednak uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną nie można żądać po upływie pięciu lat od daty jej zawarcia.
PRZYKŁAD
Czy dożywocie można zastrzec tylko na rzecz zbywcy (dożywotnika)
Właściciel nieruchomości chce w drodze umowy dożywocia przenieść jej własność na rzecz córki. Jednak chce zastrzec prawo dożywocia na rzecz swojej drugiej żony. Jest to możliwe, ponieważ zgodnie z kodeksem cywilnym dożywocie można zastrzec także na rzecz osoby bliskiej zbywcy nieruchomości.
Podstawa prawna
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).