Matka 8-letniej Pauliny wniosła do sądu akt oskarżenia przeciw ojcu dziecka, który uderzył dziewczynkę i spowodował u niej rozstrój zdrowia. Rodzic nie może wykonywać praw małoletniego, jeżeli oskarżonym jest drugi z rodziców.
W wypadku gdy jeden z rodziców dziecka występuje jako przeciwnik procesowy drugiego rodzica, zachodzi obawa, że nie będzie on umiał dokonać obiektywnej oceny sytuacji. Jego własne interesy mogą bowiem przeważyć nad dobrem pokrzywdzonego dziecka. Rodzic, który staje w obronie dziecka, może natomiast złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez drugiego z rodziców. Działa wówczas w swoim imieniu, a nie jako przedstawiciel ustawowy małoletniego. Jeśli postępowanie karne nie zostanie wszczęte z urzędu, możliwe jest także wystąpienie do sądu opiekuńczego z wnioskiem o ustanowienie kuratora. Kurator będzie mógł złożyć w imieniu małoletniego prywatnoskargowy akt oskarżenia lub wniosek o ściganie.

Zdolność do czynności

Osoba małoletnia nie ma zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że nie może osobiście wykonywać praw przysługujących pokrzywdzonemu. Może jednak działać przez swojego przedstawiciela ustawowego lub osobę, pod której pieczą się znajduje. Zgodnie z art. 93 par. 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Każde z rodziców jest zobowiązane i uprawnione do samodzielnego wykonywania władzy rodzicielskiej, jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, w braku zaś porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy (art. 97 par. 1 i 2 k.r.o.). Jeśli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako jego przedstawiciel ustawowy. Żadne z rodziców nie może jednak reprezentować dziecka przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem (wyjątek dotyczy sytuacji, gdy czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania). Tak przewiduje art. 98 par. 2 pkt 2 k.r.o., który stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym. Z sytuacją taką będziemy mieli do czynienia niezależnie od tego, czy oskarżonym jest rodzic, któremu przysługuje czy też nie przysługuje władza rodzicielska.

Wniosek złoży kurator

Jeśli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka, zwłaszcza gdy proces toczy się między rodzicami a dzieckiem lub jednym z rodziców a dzieckiem, dziecko reprezentuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy (art. 99 k.r.o.). To kurator dokonuje wówczas czynności procesowych. Kurator może zostać ustanowiony nie tylko na wniosek rodzica, który chce chronić interes dziecka, ale także na wniosek organu ścigania. Organy ścigania, po powzięciu z urzędu wiadomości o popełnieniu przez jednego z rodziców przestępstwa na szkodę małoletniego lub po złożeniu zawiadomienia o popełnieniu takiego przestępstwa przez drugiego z rodziców, mają dwie możliwości. Po pierwsze mogą wydać postanowienie o wszczęciu postępowania karnego przeciw rodzicowi. Po drugie mogą wystąpić o ustanowienie kuratora, jeśli niezbędne okaże się złożenie wniosku o ściganie lub organ uzna, że interes społeczny nie wymaga wszczęcia postępowania przez prokuratora w sprawie prywatnoskargowej. Jeśli kurator zdecyduje się wnieść akt oskarżenia przeciw podejrzanemu rodzicowi, oskarżycielem prywatnym będzie małoletni, a nie kurator. Ten ostatni wykonuje bowiem jedynie prawa oskarżyciela.
PRZYKŁAD
Matka może reprezentować dziecko w sprawie o alimenty
Rodzic może złożyć wniosek o ściganie w imieniu małoletniego, który jest pokrzywdzony przez drugiego rodziców w wypadku popełnienia przez niego występku określonego w art. 209 par. 1 kodeksu karnego, polegającego na niepłaceniu alimentów. Zgodnie z art. 98 par. 2 pkt 2 k.r.o. reprezentacja dziecka przez jednego z rodziców jest bowiem dopuszczalna w czynnościach dotyczących należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania.
Podstawa prawna
Ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59).
Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 30 września 2010 r. (sygn. akt I KZP 10/10).