Regulamin targowiska powinien organizować handel, głównie poprzez wprowadzanie wielu nakazów i zakazów dla sprzedajnych i kupujących. Rada gminy nie ma jednak kompetencji do uchwalania zapisów dotyczących odpowiedzialności karnej administracyjnej.
Sprawy targowisk należą do zadań własnych gminy służących zaspokojeniu zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Targowiskami są wszelkie miejsca, w których jest prowadzony handel, oprócz sprzedaży dokonywanej w budynkach lub częściach budynków. Mogą być one jednak organizowane pod dachem oraz w halach używanych do targów, aukcji i wystaw.
Organem upoważnionym do wskazania miejsca prowadzenia handlu obwoźnego jest rada gminy, która jako organ właściwy do stanowienia aktów prawa miejscowego uchwala także jego regulamin. Z kolei ustalenie lokalizacji targowiska jest równoznaczne z ustaleniem warunków zabudowy. Kompetencje zaś w zakresie ustalania warunków zabudowy posiada na podstawie art. 60 ust. 1 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ma wójt, burmistrz, prezydent miasta (Dz.U. nr 80, poz. 717 z późn. zm.).

Regulamin targowiska

Do organizacji i zarządzania targowiskiem potrzebna jest uchwała rady gminy. Podstawa do jej uchwalenia jest między innymi art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. 2001 r. nr 142, poz. 1591), który stanowi, że organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w zakresie zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Należy do nich niewątpliwie także targowisko gminne. Zarządzanie targowiskiem jest zadaniem wójta, burmistrza (prezydenta miasta). Może on jednak przekazać zarząd takim obiektem gminnej jednostce organizacyjnej albo zewnętrznej firmie. W drugim przypadku musi być ona wybrana w trybie przetargowym.
Regulamin targowiska powinien składać się przede wszystkim z wielu nakazów i zakazów, do jakich powinni stosować się kupujący i sprzedający. W myśl art. 40 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym, gminne przepisy porządkowe mogą być wydawane wyłącznie w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Istniejące przepisy ustawowe chroniące porządek, spokój i bezpieczeństwo publiczne wykluczają potrzebę tworzenia w nich dodatkowych porządkowych przepisów gminnych przy okazji reglamentowania handlu (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 18 lipca 2006 r., sygn. akt III SA/Wr 164/2006). Rada gminy nie ma więc kompetencji do uchwalania w regulaminie targowiska zapisów dotyczących odpowiedzialności karnej administracyjnej. Te mogą być przyjęte tylko wówczas, gdy wynikają wprost z przepisów prawa materialnego.
W regulaminie targowiska powinny zaś znaleźć się postanowienia dotyczące obowiązków związanych z zapewnieniem czystości w czasie i po zakończeniu sprzedaży, ograniczenia odnośnie do umiejscowienia (np. tylko w miejscach wyznaczonych), form sprzedaży (np. w drodze publicznych losowań) i sposobu jej prowadzenia (np. tak, aby nie przesłaniały widoku sąsiednich obiektów, z których prowadzona jest sprzedaż). Regulamin powinien również wskazywać miejsce, gdzie są przyjmowane skargi i wnioski związane z prowadzeniem targowiska.

Opłata targowa

Regulamin powinien być udostępniony w miejscu ogólnie dostępnym, np. tablica ogłoszeń. Ponadto uchwała rady gminy w sprawie zasad i trybu korzystania z targowiska powinna znaleźć się w Biuletynie Informacji Publicznej i urzędowym dzienniku wojewódzkim. Stanowi bowiem akt prawa miejscowego.
Gmina ma prawo pobierać opłaty od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach. Obowiązek uiszczania opłaty targowej powstaje wraz z dokonywaniem sprzedaży na targowisku. Gmina nie może pobierać więc opłaty za okres, który jeszcze nie upłynął, gdyż oznaczałoby to pobieranie należności podatkowej bez uprzedniego powstania zobowiązania podatkowego. Wyklucza to możliwość pobierania opłaty targowej w formie tzw. abonamentów (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego oz. w Rzeszowie z 11 kwietnia 2002 r., Sa/RZ 69/02)
Podczas określania wysokości opłaty targowej gmina jest zobowiązana do rozpatrzenia z urzędu ewentualnego zwolnienia podmiotowego wynikającego z art. 16 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Zgodnie z jego brzmieniem należy zwolnić od opłaty targowej osoby i jednostki dokonujące, które są podatnikami podatku od nieruchomości w związku z nieruchomościami lub obiektami budowlanymi niezłączonymi trwale z gruntem, położonymi na terenie targowiska. Opłacie targowej nie podlega sprzedaż dokonywana w budynkach lub częściach budynków, z wyjątkiem targowisk pod dachem oraz hal używanych do targów, aukcji i wystaw. Zasadny zatem będzie pobór opłaty targowej, gdy sprzedaż dokonywana jest wprawdzie w budynku lub jego części, ale w takim, który pozostając budynkiem jest jednocześnie targowiskiem pod dachem lub halą używaną do aukcji, targów lub wystaw. Te ostatnie przedmioty muszą także spełniać kryterium budynku.
Prawo do określania przez rady gmin zasad ustalania i poboru oraz wysokości stawek opłaty targowej nie obejmuje upoważnienia do ustanowienia zasad odpowiedzialności inkasentów i zarządców targowisk za nierozliczenie się z pobranych opłat z organami gminy. Opłata targowa jest zobowiązaniem podatkowym i zasady odpowiedzialności inkasentów za pobrane podatki są określone w odrębnych przepisach.



Wyrok Trybunału

Trybunał Konstytucyjny 8 grudnia 2009 r. (sprawa K 7/08) orzekł, że przepis przewidujący zwolnienie z opłaty targowej od sprzedaży dokonywanej w budynkach lub częściach budynków, z wyjątkiem takich miejsc jak targowiska pod dachem oraz hale używane do targów, aukcji i wystaw, jest niezgodny z konstytucją. Jego stosowanie w połączeniu z pozostałymi regulacjami dotyczącymi opłaty targowej rodzi bowiem wątpliwości interpretacyjne. Trybunał odroczył utratę mocy obowiązującej przepisu na okres 18 miesięcy od ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw (tj. 19 czerwca 2011 r.). Zwrócił jednocześnie uwagę, że do końca 18-miesięcznego okresu przepis ten obowiązuje i powinien być stosowany przez jednostki samorządu terytorialnego prowadzące targowiska. Wprowadzenie okresu przejściowego ma służyć parlamentowi do określenia nowego brzmienia uchylonego przepisu, ale także stwarza możliwość ewentualnej nowej konstrukcji opłaty targowej.
Kto uiszcza opłatę targową
Opłatę targową pobiera się od dokonujących sprzedaży na targowiskach:
● osób fizycznych,
● osób prawnych,
● jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej.
Z orzecznictwa
Definicja targowiska
Za targowiska mogą być uznane miejsca, w których zlokalizowane są wyłącznie stałe przedsiębiorstwa handlowe, i że targowisko to miejsce, w którym każdy sprzedający musi mieć swobodny dostęp do miejsc sprzedaży.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 5 września 2007 r., sygn. akt I SA/Bd 477/2007
Skutki uiszczenia opłaty
Pobieranie świadczeń publiczno-prawnych (opłata targowa) i zwrotu kosztów eksploatacyjnych nie może być traktowane jako zachowanie ujawniające wolę zezwolenia na bezpłatne używanie oddanego w tym celu terenu przez czas nieoznaczony (art. 710 k.c.).
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 października 2004 r., sygn. akt I ACa 140/2004
Podstawa prawna
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.).
Ustawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2010 r. nr 95, poz. 613 z późn. zm.).