Wyłączne prawo do ustalania wynagrodzenia wójta, burmistrza lub prezydenta przysługuje organowi stanowiącemu gminy. Zmiana jego wysokości nie wymaga dla swojej skuteczności zgody zainteresowanego.
Zgodnie z samorządową ustawą ustrojową do wyłącznej właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy. Wśród nich ustawodawca przyznał organowi stanowiącemu gminy wyłączne prawo do ustalanie wynagrodzenia wójta, stanowienie o kierunkach jego działania oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności. Z kolei zgodnie z ustawą o pracownikach samorządowych pracodawcą wójta jest urząd gminy, zaś czynności z zakresu prawa pracy wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), związane z nawiązaniem i rozwiązaniem stosunku pracy, wykonuje przewodniczący rady gminy, a pozostałe czynności – wyznaczona przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) osoba zastępująca lub sekretarz gminy, z tym że wynagrodzenie wójta ustala rada gminy w drodze uchwały.

Przedział zarobków

Zakres swobody w ustalaniu płac jest tutaj dosyć ograniczony. Wiążą je bowiem przepisy rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Tak więc w najbardziej niekorzystnym wariancie rada lub sejmik może ustalić jego wynagrodzenie w najniższym wymiarze.
Co do zasady, takie wynagrodzenie ustala się na początku kadencji. Nie ma jednak przeszkód ku temu, by mogło ono ulec zmianie w jej trakcie.

Swobodna decyzja

Mimo rozbieżności w orzecznictwie co do uzyskania zgody wójta (burmistrza, prezydenta miasta) na zmianę jego wynagrodzenia (najczęściej chodzi o jego obniżenie), wydaje się, że w przypadku szefów gmin i miast zgody takiej nie potrzeba. Potwierdza to również wyrok Sądu Najwyższego z 9 czerwca 2008 r. (II PK 330/07). Zgodnie z nim obniżenie przez radę gminy wynagrodzenia burmistrza nie wymaga jego zgody. W uzasadnieniu swojego stanowiska Sąd Najwyższy wskazał, że możliwość jednostronnej zmiany przez pracodawcę (radę gminy) warunków wynagradzania pracownika samorządowego zatrudnionego na podstawie wyboru (wójta) powinna być oceniona na podstawie odpowiedniej wykładni przepisów ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o pracownikach samorządowych. Na podstawie ustawy ustrojowej do wyłącznej właściwości rady gmin należy ustalanie wynagrodzenia wymienionych osób. Z kolei przyjęcie wersji o zgodnym oświadczeniu woli naruszałoby tę kompetencję. W ocenie Sądu Najwyższego trudno wyobrazić sobie sytuację, kiedy wójt wyraziłby zgodę na obniżenie swego wynagrodzenia. Brak takiej zgody musiałby konsekwentnie skutkować zakończeniem stosunku pracy. Z uwagi na to, że stosunek pracy wójta rozwiązuje się z chwilą wygaśnięcia mandatu, takie ustanie współpracy nie wchodzi w grę. Równocześnie Sąd Najwyższy wskazał, że zgodnie z art. 29 kodeksu pracy wymóg zachowania formy pisemnej przy zmianie warunków umowy o pracę, który jest stosowany odpowiednio do stosunków pracy nawiązanych na innej podstawie niż umowa o pracę, nie przesądza, że do zmiany wysokości wynagrodzenia wójta konieczne jest pisemne zgodne oświadczenie woli stron. Zdaniem Sądu Najwyższego forma pisemna jest zastrzeżona w tej sytuacji jedynie w celach informacyjnych, a nie dla określenia jakiegoś trybu zmiany warunków pracy. Jednocześnie wymóg formy pisemnej zostaje ponadto spełniony poprzez spisanie podjętej przez radę gminy uchwały. Nie musi jednak na niej widnieć podpis wójta.

Wynagrodzenie dodatkowe

Uchwała rady nie jest z kolei potrzeba przy ustalaniu dodatkowego wynagrodzenia rocznego – tzw. trzynastki. Termin jej wypłaty mija z końcem marca. Zgodnie z przepisami pracownik nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu w samorządzie całego roku kalendarzowego. Osoba, która nie przepracowała pełnych 12 miesięcy, otrzyma kwotę proporcjonalnie do okresu zatrudnienia. Wyjątkowo wójt (burmistrz, prezydent miasta), a także każdy inny pracownik samorządowy zostanie pozbawiony prawa do dodatkowego rocznego wynagrodzenia w przypadkach:
● nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż dwa dni,
● stawienia się do pracy w stanie nietrzeźwym lub przebywania w pracy w stanie nietrzeźwym.
Wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy.

Bez uchwały

Zgodnie z interpretacją przepisów m.in. przez Kancelarię Premiera, jak również Krajową Radę RIO, przyznanie trzynastek wójtom, starostom i marszałkom nie wymaga podjęcia przez organy stanowiące specjalnej uchwały. W uzasadnieniu swoich stanowisk organy te wskazały, że konsekwencją spełnienia warunków określonych w przepisach ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej, a dotyczących czasu pracy, jaki pracownik przepracował u danego pracodawcy w ciągu całego roku kalendarzowego jest nabycie w tym przypadku przez wójta, burmistrza, prezydenta – z mocy prawa – roszczenia dotyczącego zapłaty świadczenia, w postaci dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Oznacza to, że roszczenie to powstaje z mocy prawa, a ewentualna uchwała rady gminy nie ma w omawianym przypadku charakteru konstytutywnego. W konsekwencji jej podjęcie przez organ stanowiący nie tworzy, nie zmienia, ani nie znosi uprawnienia wójta, burmistrza, prezydenta miasta do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Podjęta przez organ stanowiący uchwała może mieć wyłącznie charakter deklaratoryjny, a więc potwierdzać spełnienie przez wójta, burmistrza, prezydenta przesłanek warunkujących nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
Podstawa prawna
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.).
Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 223, poz.1458 z późn. zm.).
Ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. z 1997 r. nr 160, poz. 1080 z późn. zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. nr 50, poz. 398 z późn. zm.).