Wsparcie unijne na stworzenie na terenach wiejskich świetlic gminy mogą otrzymać w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007–2013 (PROW). Dotacje na podobny cel oferowane są również w większości Regionalnych Programów Operacyjnych. W obu przypadkach wsparcie jest udzielane do wysokości maksymalnej 75 proc. Formą wsparcia jest refundacja poniesionych wcześniej kosztów przez beneficjenta.
I tak np. urząd marszałkowski woj. kujawsko-pomorskiego przyznał gminie Inowrocław dofinansowanie, wysokości blisko 348 tys. zł na zadanie pod nazwą – Budowa świetlicy wraz z wyposażeniem w Orłowie. Realizacja przedsięwzięcia realizowana jest w ramach Działania 313.322.323 – Odnowa i Rozwój Wsi, objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007–2013. Inwestycję rozpoczęto 10 lipca, natomiast jej zakończenie zaplanowano na 30 kwietnia 2010 r. Obiekt służyć będzie mieszkańcom całego sołectwa. Postawienie świetlicy wiejskiej zakłada – Plan odnowy miejscowości Orłowo na lata 2009–2016, uchwalony przez radę gminy w marcu tego roku. Docelowo w świetlicy znaleźć się ma pracownia komputerowa.
Przy tworzeniu świetlicy należy zwrócić uwagę na cele, jakie spełnić ma ta instytucja. Przede wszystkim powinno to być centrum kultury na wsi. Obiekt taki powinien być wpisany w lokalny program rozwoju kulturalnego konkretnej miejscowości i gminy.

Edukacja i rekreacja

Świetlica wiejska to pomieszczenie przeznaczone do spędzania czasu wolnego, rekreacji i edukacji, rozwijania zainteresowań i integracji lokalnych społeczności.
W naszych warunkach w gminach obok świetlic wiejskich istnieją jeszcze świetlice specjalistyczne, adresowane do konkretnych grup społecznych. Są to świetlice: środowiskowe, przy domach kultury czy socjoterapeutyczne.
To, jakie cele mają być osiągnięte dzięki funkcjonowaniu świetlicy oraz sposoby prowadzenia jej działalności finansowej i gospodarczej, zależy od organu założycielskiego i prowadzącego oraz od mieszkańców wsi.

Założenie świetlicy

Nie ma przepisów prawnych, które by wprost określały sposoby powoływania świetlic wiejskich.
Nie tylko gmina może prowadzić i organizować świetlice. W praktyce jednak, co najmniej w 90 proc. organami prowadzącymi świetlice są gminy, organizacje społeczne i pozarządowe oraz Ochotnicza Straż Pożarna (OSP). Nic nie stoi na przeszkodzie, by świetlice mógł powołać zespół mieszkańców konkretnej wsi, rada parafialna albo inna podobna organizacja społeczna.
Z racji podstawowych celów gminy, jakimi są zadania służące zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty mieszkańców, samorządy gminne są organami przodującymi w zakładaniu świetlic wiejskich. W zakresie realizacji zadań publicznych gmina może tworzyć jednostki organizacyjne lub społeczne w postaci zespołów lub komitetów do spraw powołania i zbudowania świetlicy.



Prowadzenie placówki

Decyzję o utworzeniu określonej jednostki organizacyjnej podejmuje gmina w drodze uchwały swojej rady. Może to być np. zespół do spraw budowy i powołania świetlicy w danej miejscowości.
W uchwale rady gminy, w której powołuje się jednostkę organizacyjną do spraw budowy i prowadzenia świetlicy, określone powinny być:
● przedmiot działania oraz forma organizacyjna działalności,
● sposób finansowania realizowanego zadania,
● zasady kontroli i nadzoru nad działalnością jednostki przez organ gminy.
W ramach działalności prowadzonej przez świetlicę mogą być wraz z nią prowadzone: przedszkole, biblioteka, zespół muzyczny czy pracownia plastyczna.

Uchwała i finansowanie

Świetlica działa na terenie jednej miejscowości. Istnieje obowiązek wpisu jej do rejestru. To rada gminy powołuje do istnienia i działania świetlicę na terenie konkretnego sołectwa, w drodze swojej uchwały. Uchwała rady gminy określa nazwę, teren działania i nadaje statut, jako podstawę działania świetlicy publicznej.
W przedmiotowej uchwale muszą być określone formy i zakres działania świetlicy. Jeżeli organizatorem jest samorząd gminny, to świetlica musi być finansowana z budżetu gminnego. Świetlica jest instytucją niekomercyjną, ale mimo to może np. wynajmować lokal za odpowiednią opłatą.

Kontrola i nadzór

Świetlica podlega nadzorowi urzędu gminy na zasadach określonych w statutach tych jednostek.
Godziny otwarcia świetlicy dostosowane powinny być do lokalnego zapotrzebowania, zgłoszonego za pośrednictwem sołectwa przez mieszkańców wsi. Świetlica podejmuje działalność w oparciu o swój statut, który jest załącznikiem do uchwały rady gminy o powołaniu świetlicy.
Najczęściej, w praktyce bywa tak, że organizowanie pracy świetlicy wiejskiej powołanej przez radę gminy powierza się osobom zatrudnionym w urzędzie gminy, jako np. referent. Jest to praktykowane, ale tylko w sytuacji, gdy w strukturze organizacyjnej zostało przewidziane specjalne stanowisko referenta upowszechniania kultury. Urzędnik taki z reguły posiada pełnomocnictwa do zajmowania się sprawami dotyczącymi obsługi świetlicy.
Rada gminy ma również prawo uchwalić, by świetlica działała jako samorządowa instytucja kultury. Instytucja taka realizuje zadania gminy w zakresie organizowania i prowadzenia działalności kulturalnej.
W takiej sytuacji obowiązkiem urzędu gminy jest stworzenie rejestru instytucji kultury. Należy do tego rejestru taka instytucja jak świetlica. Świetlica jako samorządowa instytucja kultury uzyskuje osobowość prawną. Może rozpocząć działalność kulturalną i społeczną z chwilą wpisu do rejestru prowadzonego przez gminę. Zdarza się, że samorządową instytucję kultury tworzy kilka świetlic wiejskich, domów kultury i kilka bibliotek.



Organizacja pracy

Świetlica musi działać według rocznego planu lub harmonogramu. Powinna posiadać stosowny regulamin korzystania ze sprzętu i z pomieszczeń przez mieszkańców wsi. Regulamin powinien być na stałe umieszczony w widocznym miejscu.
W przypadku gdy przy świetlicy znajduje się plac zabaw dla dzieci albo boisko, to na sprzęcie zainstalowanym na placu powinny być umieszczone w widocznym miejscu atesty. Sprzęt musi być bezpieczny i musi spełniać wymogi bhp. Również na placu, boisku musi być umieszczony, w widocznym miejscu, regulamin korzystania z urządzeń.
Plac i boisko, podobnie jak świetlica, powinny być otwarte w godzinach ustalonych w porozumieniu z mieszkańcami wsi.
Obowiązkiem jest też przestrzeganie przepisów sanitarnych i higieny w budynku świetlicy oraz w jej otoczeniu.
Orzecznictwo
Gospodarka finansowa instytucji kultury
Jeśli z art. 9 ust. 1 ustawy z 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej wynika powinność organizowania działalności kulturalnej przez tworzenie samorządowych instytucji kultury, a te w myśl art. 27 ust. 1 tej ustawy samodzielnie gospodarują przydzieloną i nabytą częścią mienia oraz prowadzą samodzielną gospodarkę w ramach posiadanych środków, zgodnie zaś z art. 28 pokrywają koszty bieżącej działalności i zobowiązania z uzyskiwanych przychodów – to powyższe uregulowania prawne stanowią lex specialis, o którym mowa w art. 9 ust. 3 ustawy z 1990 r. o samorządzie gminnym, a także przepisy, do których odesłano w art. 17 ustawy o finansach publicznych – wyrok z 17 października 2001 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie I SA 2197/01.
Podstawa prawna
Ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. z 2001 r. nr 13, poz. 123 ze zm.).
Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.).
Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 14 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania – Odnowa i rozwój wsi objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 (Dz.U. nr 38, poz. 220 ze zm.).