Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego określa ogólny i planowany sposób zagospodarowania całego terenu gminy. Wiąże ono samorządy lokalne przystępujące do uchwalania planów miejscowych.
Obowiązkiem każdej gminy jest dbanie o ład przestrzenny na swoim terenie. Z tego też powodu jednostki te zobowiązane są do uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Każdy plan musi być jednak uchwalony przez radę gminy na podstawie wcześniej przyjętego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

Zasady polityki miasta

Studium określa, w sposób ogólny, planowany sposób zagospodarowania całego terenu gminy. Formułuje się w nim zasady polityki przestrzennej miasta, wsi, jednostki osadniczej oraz integruje dokumenty programowe i wizje związane z rozwojem gospodarczym i społecznym. Dokument ten zawiera również informacje o położeniu obszarów przeznaczonych pod zabudowę, przebiegu głównych szlaków komunikacyjnych czy terenów chronionych. Informacje zawarte w studium ukierunkowania i rozwoju umożliwiają inwestorowi zorientowanie się, czy wybudowanie określonego rodzaju budynku na danym terenie będzie możliwe. Na podstawie studium inwestor może również sprawdzić, jak w przyszłości będzie zagospodarowany określony teren, jeżeli gmina uchwali dla niego plan zagospodarowania przestrzennego.

Uchwała gminy

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy przyjmowane jest jako uchwała rady gminy. Nie posiada ono jednak rangi przepisu prawa miejscowego. Jest wyłącznie zobowiązaniem władzy lokalnej do działań zgodnie z wyznaczonymi kierunkami. Nie oznacza to jednak, że studium nie ma dla inwestorów żadnego znaczenia, a gmina może pominąć uchwalenie studium lub przygotować je niestarannie. Każdy miejscowy plan musi być bowiem zgodny z ustaleniami studium pod rygorem nieważności. Oznacza to, że jeżeli gmina przykładowo określi w studium, że dany teren jest przeznaczony pod zabudowę jednorodzinną, a następnie bez zmiany studium określi w miejscowym planie, że teren ten zostanie wykorzystany na cele rekreacyjne, to mieszkańcy mogą skutecznie zaskarżyć taki miejscowy plan zagospodarowania i wystąpić o jego unieważnienie. W konsekwencji gmina bez zmiany studium nie może swobodnie zmieniać przeznaczenia danych terenów.

Kontrola wojewody

Koszty sporządzenia studium obciążają budżet gminy. Jeżeli jednak obowiązek sporządzenia lub zmiany studium będzie wynikał z rozmieszczenia inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, to wynikające z tego koszty obciążają budżet państwa, budżet województwa albo budżet powiatu – w zależności od tego, jaki podmiot jest w danej sytuacji inwestorem. Po przyjęciu uchwały przez radę gminy wójt, burmistrz albo prezydent miasta przedstawia ją wojewodzie. Powinien on także przesłać wszystkie uwagi zgłoszone do studium przez mieszkańców, a także dokumentację prac planistycznych w celu oceny ich zgodności z przepisami prawnymi.
Warto pamiętać, że jeżeli rada gminy nie uchwaliła studium, nie przystąpiła do jego zmiany albo, uchwalając studium, nie określiła w nim obszarów rozmieszczenia inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym i wojewódzkim, ujętych w planie zagospodarowania przestrzennego województwa, to wojewoda, po podjęciu czynności zmierzających do uzgodnienia terminu realizacji tych inwestycji i warunków wprowadzenia ich do studium, wzywa radę gminy do uchwalenia studium lub jego zmiany w wyznaczonym terminie. Po bezskutecznym upływie tego terminu wojewoda sporządza miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego albo jego zmianę dla obszaru, którego dotyczy zaniechanie gminy, w zakresie koniecznym dla możliwości realizacji inwestycji celu publicznego. W takim przypadku koszty sporządzenia planu ponosi w całości gmina, której obszaru dotyczy zarządzenie zastępcze.



5 etapów opracowania i uchwalenia studium
1 Uchwała rady
Rada gminy podejmuje uchwałę o przystąpieniu do sporządzania studium. Informacja o takiej uchwale musi być ogłoszona w prasie i obwieszczona w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze.
2 Wnioski
Ustanowiony zostaje co najmniej 21-dniowy termin na składanie wniosków dotyczących studium. Organy doradczo-opiniodawcze otrzymują pisemne zawiadomienie. Wójt, burmistrz, prezydent miasta rozpatrują wnioski dotyczące studium.
3 Projekt i uzgodnienia
Po sporządzeniu projektu studium jest on opiniowany m.in. przez właściwą komisję architektoniczno-urbanistyczną, zarząd województwa, wojewodę, starostę, gminy sąsiadujące czy wojewódzkiego konserwatora zabytków. Na tym etapie wnoszone są ewentualne poprawki do studium.
4 Debata nad projektem
Projekt studium zostaje wyłożony co najmniej na 30 dni. W tym czasie odbywa się dyskusja publiczna o projekcie. Ustanawiany jest co najmniej 21-dniowy termin do wnoszenia uwag.
5 Przyjęcie studium
Rada gminy podejmuje uchwałę w przedmiocie przyjęcia studium. Następnie wójt przekazuje ją z załącznikami i dokumentami do oceny zgodności z przepisami prawa właściwemu wojewodzie.
Podstawa prawna
Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 80, poz. 717 z późn. zm.).