Budżet zadaniowy jest narzędziem, które ma usprawniać proces zarządzania jednostką samorządową. Pozwala na transformację strategii (programu) zarządu na konkretne działania. Dostarcza niezbędnych informacji do zarządzania zarówno operacyjnego, jak i strategicznego. Wdrożenie budżetu zadaniowego w jednostkach samorządu terytorialnego może przy tym przynieść korzyści znacznie większe i w krótszym czasie niż w podsektorze rządowym. W przypadku większości zadań realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego można w łatwy sposób zdefiniować odbiorcę końcowego, produkt i rezultat, jaki planuje się osiągnąć, a także przypisać odpowiedzialność za realizację do poszczególnych zadań. Precyzyjne zdefiniowanie tych elementów jest niezbędne dla sprawnego wdrożenia budżetu zadaniowego. Specyfika zadań realizowanych przez jednostki podsektora rządowego powoduje, że w ich przypadku określenie tych elementów jest na ogół znacznie trudniejsze. Doskonałym przykładem są zadania z zakresu edukacji czy też pomocy społecznej. W przypadku samorządu terytorialnego przykładowo zadaniem realizowanym przez szkoły jest prowadzenie zajęć z języka angielskiego. Odbiorcą usług są dzieci uczęszczające na zajęcia, zaś oczekiwanym rezultatem znajomość języka.
Jednostki podsektora rządowego realizują natomiast na ogół zadania o charakterze nadzorczym, regulacyjnym i koordynującym. Przykładowo, w zakresie edukacji są odpowiedzialne za rozwiązania o charakterze systemowym i nadzór pedagogiczny, których rezultaty są trudno uchwytne i można je ocenić jedynie w perspektywie wieloletniej. Ponadto wpływ działań Ministerstwa Edukacji Narodowej na jakość kształcenia w poszczególnych szkołach jest znacznie mniejszy niż władz samorządowych prowadzących przez daną szkołę.
Fakt, że w aktualnym stanie prawnym budżet zadaniowy może być co najwyżej budżetem równoległym do budżetu tradycyjnego do niedawna podnoszono jako główną przyczynę braku postępu we wdrażaniu budżetu zadaniowego w samorządach. Wielu dodawało (podobnie zresztą jak w przypadku wdrożenia ISO), iż jedynym namacalnym rezultatem wdrożenia budżetu zadaniowego w danej jednostce samorządu terytorialnego był wzrost zatrudnienia w służbach finansowo-księgowych. Pracownicy tych komórek musieli bowiem przygotować budżet zarówno w układzie tradycyjnym, jak i zadaniowym, podobnie w przypadku ewidencji i sprawozdawczości.
Jednak takie sytuacje, które rzeczywiście w wielu przypadkach miały miejsce, wynikają nie z przesłanek obiektywnych, ale raczej ze złego zaplanowania procesu wdrożenia budżetu zadaniowego oraz wdrożenia zbyt rozbudowanej metody zarówno planowania, jak i rozliczania wydatków. Bardzo często zapomina się bowiem, iż budżet zadaniowy to przede wszystkim narzędzie, które ma ułatwić sprawne zarządzanie jednostką. Pozwala zatem na identyfikację obszarów, które należy usprawnić i monitorowanie skuteczności i efektywności wdrażanych zmian.
Istnienie budżetu tradycyjnego nie jest istotnym ograniczeniem we wdrażaniu budżetu zadaniowego. Istotne jest bowiem, nie to, czy formalnie uchwała budżetowa będzie zawierać budżet, w których wydatki będą prezentowane w podziale na działy i rozdziały, czy też na zadania i podzadania, ale jaką metodą budżet ten przygotowano, jakie zasady będą obowiązywały przy jego realizacji, jakie kryteria będą wykorzystane przy ocenie jego wykonania. Jeżeli budżet zadaniowy jest wdrożony poprawnie, to budżet tradycyjny jest jedynie jedną z form prezentacji dochodów i wydatków, która powstaje równolegle przy sporządzaniu kosztorysów podzadań (działań) budżetowych.

dr TOMASZ STRĄK, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego