Mimo informatyzacji wydziałów ksiąg wieczystych na wpis wciąż czeka się kilka miesięcy. W 2008 r. w Warszawie okres oczekiwania wynosił średnio 3,5 miesiąca, a w roku ubiegłym – trzy miesiące i dziesięć dni. Przewlekłość postępowania wieczystoksięgowego stanowi zagrożenie dla pewności obrotu nieruchomościami i uderza po kieszeni kredytobiorców. Rata kredytu w oczekiwaniu na wpis hipoteki do księgi jest wyższa nawet o kilkaset złotych. Być może rozwiązaniem byłaby prywatyzacja ksiąg wieczystych.
– Prowadzenie ksiąg wieczystych powinno zostać wyjęte z kompetencji sądów – uważa były prezes Trybunału Konstytucyjnego Jerzy Stępień.
Ministerstwo Sprawiedliwości jest jednak przeciwne prywatyzacji.

Droższy kredyt

– Praktyką powszechnie stosowaną przez banki jest naliczanie wyższego oprocentowania, najczęściej w ramach ubezpieczenia kredytu, do momentu wpisania do księgi wieczystej hipoteki na rzecz banku – wskazuje dr Radosław L. Kwaśnicki, radca prawny.
Do czasu wpisania hipoteki do księgi wieczystej kredyt nie jest bowiem zabezpieczony. Ubezpieczenie ma wypełnić tę lukę.
– Najpopularniejszą formą jest podniesienie marży zwykle o 1 punkt procentowy. Tak mają m.in. Bank Pocztowy, BZ WBK, mBank, Nordea Bank Polska, Pekao Bank Hipoteczny. Ale np. ING Bank pobiera 0,0634 proc. kwoty kredytu miesięcznie, a Polbank EFG podnosi marżę aż o 1,5 punkta procentowego – mówi Marcin Krasoń z Open Finance.

Dwukrotna sprzedaż

Opóźnione wpisy do księgi wieczystej stwarzają także poważne zagrożenia dla obrotu nieruchomościami.
– Możliwe są oszustwa polegające na kilkukrotnej sprzedaży tego samego lokalu przez jedną osobę legitymującą się księgą wieczystą z nieaktualnym już wpisem, zanim jeszcze informacje o poprzednich transakcjach zostały uaktualnione – mówi Marcin Mamiński, partner zarządzający w kancelarii Mamiński & Wspólnicy.
Sprzedaż dwa razy tego samego lokalu należy jednak do rzadkości. Notariusz, sporządzając akt notarialny, zobowiązany jest przesłać właściwemu sądowi wypis takiego aktu w terminie trzech dni od jego sporządzenia. Z momentem otrzymania wniosku sąd wprowadza w księdze wieczystej wzmiankę o wniosku, która dla ostrożnego kupującego stanowi sygnał, że wpisy w księdze mogą nie odpowiadać aktualnemu stanowi prawnemu.



Prywatyzacja ksiąg

Wyjściem z sytuacji wydaje się prywatyzacja wydziałów ksiąg wieczystych. Prywatne przedsiębiorstwo prowadzące księgi wieczyste dokonywałoby tylko wpisów w sprawach bezspornych. Wszelkie spory dotyczące wpisów w księgach wieczystych oraz skargi na odmowę lub dokonanie wpisu rozpoznawałyby sądy powszechne. Osoby zatrudniane przy wykonywaniu czynności związanych z wpisami do ksiąg wieczystych musiałyby posiadać stosowne kwalifikacje.
– Powinniśmy wrócić do przedwojennej instytucji pisarza hipotecznego. Byłaby to osoba zaufania publicznego – mówi Jarosław Trześniewski-Kwiecień, sędzia wieczystoksięgowy.
– Dochody podmiotu prowadzącego księgi wieczyste mogłyby zostać uzależnione m.in. od sprawności, szybkości i kompetencji w wykonywaniu pracy. Z założenia taka sytuacja doprowadziłaby do znaczącego usprawnienia i przyspieszenia postępowania wieczystoksięgowego, a to z kolei pozwoliłoby na usprawnienie obrotu cywilnoprawnego w naszym kraju – uważa Sylwia Galiszkiewicz, radca prawny Chałas i Wspólnicy Kancelaria Prawna.
Rola administracji państwowej sprowadzałaby się jedynie do określenia maksymalnej stawki opłaty za dokonywanie wpisów w księgach oraz sprawowania nadzoru podobnego do tego, jaki sprawowany jest nad instytucjami finansowymi.

Sprzeciw ministerstwa

Nie wszyscy jednak są zachwyceni pomysłem prywatyzacji ksiąg wieczystych.
– Ministerstwo Sprawiedliwości nie planuje prywatyzacji wydziałów ksiąg wieczystych. Księgi wieczyste stanowią w polskim systemie prawa jedyną rejestrację stanu prawnego nieruchomości o gwarantowanej przez państwo wiarygodności – mówi Joanna Dębek z Ministerstwa Sprawiedliwości.
Stanowisko resortu podziela część środowiska prawniczego.
– Niezgodnym z prawdą uproszczeniem jest twierdzenie zwolenników prywatyzacji, że wpisy w wydziałach ksiąg wieczystych polegają jedynie na automatycznym przenoszeniu danych z wniosków i aktów notarialnych – mówi Jarosław Grzywiński, radca prawny w kancelarii Salans.
74 mln zł wydaje rocznie państwo na system informatyczny ksiąg wieczystych
OPINIA
Jacek Czaja
wiceminister sprawiedliwości
Prywatyzowanie ksiąg wieczystych byłoby niecelowe. Kończymy wdrażanie informatyzacji ksiąg wieczystych. W tym roku wszystkie sądy wieczystoksięgowe zostaną objęte programem nowej księgi wieczystej. Prywatyzacja osłabiłaby ochronę prawa własności. Księgi wieczyste nie są tylko prostą ewidencją nieruchomości, ale z wpisami w nich dokonywanymi wiążą się skutki materialno-prawne. Ich treść jest objęta zasadą rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, a gwarancję pewności obrotu nieruchomościami zapewnia Skarb Państwa. Po sprywatyzowaniu księga byłaby tylko zwykłym rejestrem gruntowym i wyłączona byłaby zasada domniemania wiarygodności ksiąg wieczystych. Księgi wieczyste stanowią w polskim prawie jedyną rejestrację stanu prawnego nieruchomości.
ikona lupy />
Księgi wieczyste / DGP