Kto odpowiada za przyznawanie dodatków mieszkaniowych w gminie? Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać taką dopłatę do czynszu? Kiedy gmina musi odmówić przyznania dodatku?
Jacek Markiewicz
radca prawny w Koksztys, Kancelaria Prawa Gospodarczego z siedzibą we Wrocławiu
Zadania własne gminy w zakresie pomocy publicznej w utrzymywaniu mieszkań osobom, które znalazły się w sytuacji niepozwalającej im na ich samodzielne utrzymanie, zostały uregulowane w ustawie o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 266 z późn. zm.). Zgodnie z treścią art. 4 ust. 2 tej ustawy gmina jest obowiązana zaspokajać potrzeby mieszkaniowe gospodarstw domowych, których dochody są niskie, a także w tym samym celu zapewniać lokale socjalne i zamienne.
Samorządy do realizacji takich celów posiadają mieszkaniowy zasób gminy – czyli lokale stanowiące własność gminy albo gminnych osób prawnych, spółek handlowych utworzonych z udziałem gminy. Gmina może jednak wykonywać swoje zadania w innych zasobach niż mieszkaniowy zasób gminy. Chodzi o to, aby zabezpieczyć interesy uboższych członków lokalnej społeczności w konkretnych przypadkach. W konsekwencji może ona, np. na mocy porozumień albo partycypując w kosztach wybudowania lokalu, takim osobom wynająć lokal w zasobach towarzystwa budownictwa społecznego. Na te zadania gminy mogą otrzymywać również dotacje celowe z budżetu państwa. Gmina może również wynajmować lokale od innych właścicieli, a następnie podnajmować je osobom, których gospodarstwa domowe osiągają niski dochód. W sytuacji gdy potrzeby mieszkaniowe wspólnoty samorządowej są zaspokajane, gmina nie powinna posiadać zasobu mieszkaniowego, nie można również tworzyć lub posiadać zasobu w innym celu niż wyżej opisany.
Dodatki mieszkaniowe zostały uregulowane ustawą o dodatkach mieszkaniowych z 21 czerwca 2001 r. (Dz.U. z 2001 r. nr 71, poz. 734 z późn. zm.) jako pomoc publiczna w zakresie utrzymania mieszkań osobom, które nie są w stanie samodzielnie pokryć wydatków związanych z ich eksploatacją. Dodatek jest przyznawany na wniosek osoby uprawnionej, przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta w formie decyzji. Będzie on przysługiwać najemcom i podnajemcom lokali mieszkalnych, osobom, które mają spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, właścicielom samodzielnych lokali mieszkalnych oraz osobom mieszkającym w budynku stanowiącym jego własność. Ponadto ww. dodatek przysługiwać będzie także innym osobom, które mają tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego i ponoszą wydatki, które są związane z jego zajmowaniem. Otrzymają go również osoby, które zajmują lokal mieszkalny bez tytułu prawnego, oczekujący na przysługujący im lokal zamienny lub socjalny. Warunkiem przyznania dodatku mieszkaniowego jest odpowiednia średnia wysokość dochodu na jednego członka gospodarstwa domowego, która liczona będzie w okresie trzech miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku. W zależności od tego, jaka jest liczba osób korzystających z lokalu, taka będzie wysokość limitu dochodu, i tak w gospodarstwie jednoosobowym nie przekroczy 175 proc. kwoty najniższej emerytury obowiązującej w dniu złożenia wniosku i 125 proc. tej kwoty w gospodarstwie wieloosobowym. Jeżeli natomiast średni miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego jest wyższy, niż wyżej opisano, a kwota nadwyżki nie przekroczy wysokości dodatku mieszkaniowego, należny dodatek mieszkaniowy obniża się o wysokość nadwyżki ponad tę kwotę. Istotna przy uzyskaniu prawa do dodatku mieszkaniowego jest również powierzchnia użytkowa lokalu.
Właściwy organ może jednak odmówić przyznania dodatku mieszkaniowego w sytuacji, gdy wystąpi rażąca dysproporcja pomiędzy niskimi dochodami wykazanymi w złożonej deklaracji a rzeczywistym stanem majątkowym składającego wniosek albo gdy faktyczna liczba osób wspólnie stale zamieszkujących i gospodarujących z wnioskodawcą różni się od liczby podanej w deklaracji. Do wykrycia takich sytuacji przyczynić się ma wywiad środowiskowy przeprowadzony przez pracownika socjalnego, w ciągu 14 dni od złożenia wniosku. Dodatek mieszkaniowy jest świadczeniem okresowym i wypłaca się go do dnia 10 każdego miesiąca z góry.