Czy wójt jest stroną przed sądem administracyjnym? Jakie są jego uprawnienia jako organu podatkowego I instancji?
Krzysztof Nowacki
radca prawny urzędu gminy Nowa Wieś Wielka, prowadzi własną kancelarię
Co do zasady, organem podatkowym I instancji, stosownie do swojej właściwości, jest wójt, burmistrz (prezydent miasta). Z punktu widzenia ustrojowego powyższy organ jest więc samorządowym organem podatkowym, w odróżnieniu od państwowych organów podatkowych, jakimi są m.in. naczelnik urzędu skarbowego, czy też naczelnik urzędu celnego. Podział ten jest ściśle związany z występowaniem w polskim systemie finansów publicznych podatków stanowiących dochód budżetu państwa oraz podatków, które w całości zasilają budżety gmin.
Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że w wyniku reformy samorządu terytorialnego, która została wprowadzona w 1998 roku, organami podatkowymi są obecnie nie tylko wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast), lecz także formalnie starostowie powiatów i marszałkowie województw samorządowych. Biorąc pod uwagę, że w obecnym stanie prawnym powiat i województwo nie pobierają żadnych podatków, to w konsekwencji starostowie powiatów i marszałkowie województw nie są angażowani do pełnienia funkcji organów podatkowych.
Tak więc to faktycznie wójtowi, burmistrzowi (prezydentowi miasta), w ramach najszerzej pojętych kompetencji organu podatkowego, zgodnie z przepisami rozporządzenia ministra finansów z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie właściwości organów podatkowych, zostały powierzone, jako organowi podatkowemu I instancji, także kompetencje związane z:
● zwalnianiem płatników z obowiązku pobrania podatku lub zaliczek na podatek,
● odraczaniem terminu płatności podatku,
● rozkładaniem na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę,
● umarzaniem w całości lub w części zaległości podatkowych.
Jeżeli chodzi o dalsze postępowanie w sprawie podatkowej, to wójt, burmistrz (prezydent miasta) w zasadzie nie ma możliwości występowania przed sądami administracyjnymi jako strona. Wynika to z art. 32 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Przepis ten stanowi, że w postępowaniu w sprawie sądowoadministracyjnej stronami są skarżący oraz organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi. W związku z tym, że wójt, burmistrz (prezydent miasta) orzeka w sprawach podatkowych w I instancji, stroną postępowania sądowego będzie organ odwoławczy, gdyż skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia. Nie wyklucza to jednak udziału wójta, burmistrza (prezydenta miasta) jako strony postępowania sądowoadministracyjnego w przypadku np. złożenia skargi na jego bezczynność.
Należy też zwrócić uwagę na kwestię uprawnienia do wniesienia skargi. Jak bowiem stanowi art. 50 powyższej ustawy uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym. Uprawnionym do wniesienia skargi jest również inny podmiot, któremu ustawy przyznają prawo do wniesienia skargi. Wydaje się więc, że wójt, burmistrz (prezydent miasta) musiałby wykazać interes prawny do wniesienia skargi. A z tym byłyby problemy, albowiem interes prawny, o którym mówi art. 50 par. 1 p.p.s.a., ma charakter materialnoprawny. Jest oparty na normach administracyjnego prawa materialnego, gdzie musi istnieć norma prawna przewidująca, w określonym stanie faktycznym i w odniesieniu do określonego podmiotu, możliwość wydania określonego aktu lub też podjęcia określonej czynności. Jak już wyżej zaznaczyłem wójt, burmistrz (prezydent miasta) jest samorządowym organem podatkowym orzekającym jako organ I instancji. Tak więc dopuszczenie do złożenia skargi przez organ I instancji doprowadziłoby do sytuacji, w której stronami postępowania sądowego byłyby dwa organy administracji publicznej orzekające w sprawie, a mianowicie skarżący (wójt, burmistrz, prezydent miasta jako organ I instancji) i autor decyzji odwoławczej (organ II instancji), a spór między nimi sprowadzałby się do różnego stanowiska co do prawidłowości poszczególnych decyzji (postanowienie NSA w Warszawie z 19 czerwca 2008 r., II OSK 813/08).
Podstawa prawna
Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270 z późn.zm.).