W jakich okolicznościach gminie przysługuje prawo pierwokupu określonych nieruchomości?
W przypadku sprzedaży niezabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio przez sprzedawcę od Skarbu Państwa albo jednostek samorządu terytorialnego lub prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej, gminie przysługuje prawo pierwokupu – chyba że sprzedawane nieruchomości przeznaczone są w planach miejscowych na cele rolne i leśne, a w przypadku braku planów miejscowych, gdy nieruchomości wykorzystywane są na cele rolne i leśne.
Powstaje więc problem, co z prawem pierwokupu gminy, gdy tylko część nieruchomości, o której mowa w art. 109 ust. 1 pkt 1 lub 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, jest w planach przeznaczona na cele rolne i leśne. Bezsprzeczne jest, że na podstawie wskazanej ustawy gminie przysługuje prawo pierwokupu w stosunku do pewnych rodzajów nieruchomości, a nie do działek, które wchodzą w skład danej nieruchomości. Uzasadniona więc jest teza, że ustawowa przesłanka uzyskania przez gminę prawa pierwokupu odnosi się do całej nieruchomości. Sąd Najwyższy opowiedział się za stanowiskiem, że prawo pierwokupu przysługujące gminie zostanie wyłączone tylko w sytuacji, gdy cała nieruchomość podlegająca sprzedaży została przeznaczona w planie lub wykorzystywana jest na cele rolne i leśne (sygn. akt II CSK 122/08).
Dalszy problem może się pojawić przy ustalaniu na potrzeby przepisu art. 109 ustawy, w jakim momencie dana nieruchomość ma w całości być przeznaczona w planie zagospodarowania na cele rolne i leśne albo ma być wykorzystywana w takich celach. Możliwe są dwa momenty ustalania takiego stanu. Najwcześniej można by ustalać ten stan w dniu zawarcia umowy warunkowej sprzedaży nieruchomości. Późniejszym momentem jest chwila złożenia przez organ gminy oświadczenia o skorzystaniu z prawa pierwokupu. Jeżeli więc przed złożeniem przez gminę takiego oświadczenia nastąpiłaby zmiana stanu prawnego nieruchomości, skutkująca przeznaczeniem nieruchomości w planie na cele rolne i leśne, to gminie po tej dacie nie przysługiwałoby prawo pierwokupu tej nieruchomości.
Maciej Prusak
adwokat, partner w kancelarii BSJP Taylor Wessing