Dłużnik może świadomie zaplanować, że nie odda pożyczki i pozbawi się majątku, aby komornik nie miał z czego wyegzekwować roszczenia. Przed takim postępowaniem wierzyciel może się skutecznie bronić odbierając osobom trzecim majątek, który uzyskały od dłużnika.

Czy dłużnik może sprzedawać majątek

Sąsiadka pożyczyła ode mnie 10 tys. zł. Mówiła, że wkrótce sprzeda działkę i odda pieniądze. Dowiedziałam się, że działkę podarowała córce i teraz nie ma żadnego majątku, z którego mogłabym wyegzekwować pożyczkę. Sąsiadka jest bezrobotna, więc nie ma dochodów, które mógłby zająć komornik. Czy mogę domagać się uznania tej czynności darowizny za bezskuteczną?
Tak
Umowa darowizny została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela, ponieważ doprowadziła do wyzbycia się przez dłużniczkę majątku. W tej sytuacji wierzyciel może żądać uznania tej czynności darowizny za bezskuteczną w stosunku do niego. Powinna tylko przy tym udowodnić, że dłużniczka działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, a osoba obdarowana o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
W opisanej sytuacji przeprowadzenie takiego dowodu nie będzie trudne, skoro zaciągając pożyczkę sąsiadka zobowiązała się spłacić ją z pieniędzy uzyskanych ze sprzedanej działki, a następnie tę nieruchomość zamiast sprzedać podarowała swojej córce. Córka pozostaje zaś w na tyle bliskim stosunku z dłużniczką, że należy domniemywać, że wiedziała,że skoro nie ma innego majątku, to pozbywając się prawa własności działki działała z pokrzywdzeniem wierzyciela.
Podstawa prawna
• Art. 527 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy trzeba udowodnić zamiar pokrzywdzenia

Udzielając znajomemu pożyczki uważałam, że jest on bogatym człowiekiem i nie będzie problemu z odzyskaniem pieniędzy. Teraz komornik stwierdził, że dłużnik nie posiada majątku i poradził mi, żeby wystąpić ze skargą pauliańską, bo wierzyciel działał z pokrzywdzeniem dłużnika. Czy muszę udowodnić, że dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia mnie?
Tak
Wierzyciel może domagać się uznania czynności za bezskuteczne, które doprowadziły do wyzbycia się przez dłużnika majątku. Mogą to być czynności jednostronne, dwustronne, odpłatne i nieodpłatne, wyraźne i dorozumiane, niezależnie od tego, do jakiego typu umów należą. Można nawet zakwestionować umowę o podział majątku dorobkowego po ustaniu małżeńskiej wspólnoty ustawowej zawartej z pokrzywdzeniem wierzyciela. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 28 kwietnia 2004 r. w sprawie sygn. akt III CK 469 /02, OSNC nr 5, poz. 85.
Uznania za bezskuteczne można też domagać się nawet zaniechania dokonania czynności prawnej, co spowodowało uszczuplenie majątku dłużnika. W takich przypadkach wierzyciel może wystąpić z tzw. skargą pauliańska i domagać się uznania czynności za bezskuteczną w stosunku do niego. Powinien jednak udowodnić, że istnieją przesłanki do wniesienia skargi pauliańskiej. Musi więc udowodnić, że na skutek czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, a dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, zaś osoba, która skorzystała na tym, o tym wiedziała albo miała możliwość przy zachowaniu należytej staranności dowiedzieć się o tym.
Natomiast przedmiotem skargi pauliańskiej nie mogą być czyny niedozwolone i inne zdarzenia prawne i czynności faktyczne, czyli inne niż czynności prawne, które wywołują skutki prawne.
Podstawa prawna
• Art. 527 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy można zapobiec sprzedaży majątku

Mój mąż nie pracuje i zaczyna coraz bardziej się zadłużać. Chciałabym sprzedać bardziej cenne przedmioty z wyposażenia mieszkania, a pieniądze przeznaczyć na naukę języków obcych i korepetycje dla dzieci. Czy wierzyciele męża mogą zabronić dokonania takich transakcji?
Nie
Wierzyciele mogą domagać się w sądzie uznania za bezskuteczną czynność prawną dokonaną, czyli na przykład już przeprowadzoną transakcję sprzedaży, którą przeprowadził dłużnik, jego pełnomocnik lub w jego imieniu zastępca ustawowy. Natomiast zaskarżeniu nie podlega czynność prawna jeszcze niedokonana. Nie mogą więc zapobiec dokonaniu sprzedaży i domagać się zakazania zawierania takich umów.
Jeżeli jednak czytelniczka zacznie sprzedawać majątek, aby uchronić go w ten sposób przed egzekucją wierzycieli, to wówczas musi liczyć się z tym, że wystąpią oni o uznanie tych czynności za bezskuteczne. Wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden małżonek, może domagać się uznania za bezskuteczną umowy sprzedaży przedmiotu wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonka oraz dłużnika lub czynności, której dokonał małżonek za zgodą dłużnika. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z 24 października 2003 r. w sprawie sygn. akt III CZP 72 / 2003, opublikowanym w OSNC z 2004 r. nr 9, poz. 138 oraz w wyroku z 6 czerwca 2003 r. w sprawie sygn. akt IV CKN 9 / 2001, opublikowanym w OSNC z 2004 r. nr 9, poz. 116.
Podstawa prawna
• Art. 527 ustawy z 23 kwietnia 1964r Kodeks cywilny, Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.

Czy było działanie z pokrzywdzeniem

Ojciec kupił działkę, której nie można sprzedać, ponieważ gmina nie chce udzielić pozwolenia na budowę na tym terenie. Obszar ma być przeznaczony pod tereny zielone niezabudowane. Wierzyciele ojca twierdzą, że ojciec celowo dokonał tego zakupu, aby stać się niewypłacalnym w wyższym stopniu. Czy mogą udowodnić mu, że stając się niewypłacalnym, w wyższym stopniu działał z pokrzywdzeniem wierzycieli obecnych i przyszłych?
Tak
Jeżeli dłużnik za posiadaną gotówkę kupił nieruchomość, której w konkretnych okolicznościach nie można sprzedać za cenę jaką zapłacił, to wówczas można przyjąć, że stał się niewypłacalny w większym stopniu. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 8 kwietnia 1998 r. w sprawie sygn. akt IIICKN 7450/97, opublikowanym w OSNC z 1998 r. nr 11, poz. 184.
Jeżeli dłużnik stanie się niewypłacalny w większym stopniu, to wówczas wierzyciel może skorzystać ze skargi pauliańskiej. Wystarczy, że udowodni, iż niewypłacalność wierzyciela uniemożliwi zaspokojenie tylko jego wierzytelności, natomiast nie ma żadnego znaczenia, że wierzyciel będzie mógł spłacić inne długi.
Takie zasady stosowane są także odpowiednio w przypadku, gdy dłużnik działa w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Jednakże wówczas osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową odpłatnie, może domagać się uznania jej za bezskuteczną wówczas, gdy o zamiarze dłużnika, że chce pokrzywdzić wierzycieli, wiedziała.
Podstawa prawna
• Art. 527 i 530 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy obdarowany musi oddać samochód

Teść podarował mi samochód. Teraz jego wierzyciele chcą odebrać mi auto twierdząc, że uzyskałem korzyść majątkową z ich pokrzywdzeniem. Nie wiedziałem, że teść ma długi, natomiast wierzyciele twierdzą, że mówię nieprawdę, bo przy zachowaniu należytej staranności mogłem się o tym dowiedzieć. Czy mają rację?
Tak
Osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie (a tak jest w przypadku umowy darowizny) z pokrzywdzeniem wierzycieli, musi liczyć się z tym, że będzie musiała zwrócić podarowany jej samochód. Wierzyciele będą mogli domagać się skutecznie w sądzie uznania darowizny za bezskuteczną, mimo że obdarowany nie wiedział i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Dlatego obdarowany nie może skutecznie bronić się przed utratą podarowanego mu samochodu zasłaniając się niewiedzą.
Wyjaśniamy, że za korzyść majątkową uzyskaną bezpłatnie uważa się nie tylko przysporzenie z tytułu darowizny, ale również inne przysporzenia dokonane na rzecz osób trzecich przez dłużnika w zamian, za które nie otrzymał on korzyści majątkowej stanowiącej jego ekwiwalent. Jeżeli dłużnik w chwili darowizny był niewypłacalny, to wówczas domniemywa się, że działał z pokrzywdzeniem wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdyby stał się niewypłacalny na skutek dokonania darowizny. Natomiast te domniemania nie dotyczą innych nieodpłatnych rozporządzeń. Wierzyciel musi jednak udowodnić, że doszło do niewypłacalności dłużnika z powodu dokonywania przez niego darowizny. W dodatku bierze się pod uwagę chwilę dokonania umowy, a nie moment wykonania darowizny. Dłużnik może się jednak bronić twierdząc, że zawierając umowę darowizny nie zdawał sobie sprawy z tego, że działał z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Gdyby zaś osoba trzecia na skutek działań dłużnika uzyskała korzyść majątkową odpłatnie z pokrzywdzeniem przyszłych wierzycieli, to wówczas mogą się oni domagać uznania czynności za bezskuteczną tylko wtedy gdy ta osoba o zamiarze dłużnika wiedziała.
Podstawa prawna
• Art. 528, 529 i 530 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Czy warto zawrzeć ugodę z dłużnikiem

Dłużnik zwleka z zapłatą roszczenia i twierdzi, że nie ma pieniędzy, aby uregulować całe zadłużenie z odsetkami. Proponuje ugodę i redukcję kwoty długu oraz odsetek. Czy muszę się godzić na jego warunki?
Nie
Zawarcie ugody z dłużnikiem powinny poprzedzić negocjacje między stronami albo mediacja. Dłużnik i wierzyciel proponują warunki ugody, a w wyniku mediacji dokonują kolejnych ustępstw. Na przykład wierzyciel może zgodzić się na odroczenie terminu płatności, ale w zamian za to ma prawo domagać się dodatkowego zabezpieczenia, na przykład w formie poręczenia. Mediacja może też dotyczyć kwoty, którą dłużnik ma spłacić, na przykład wierzyciel może zrezygnować z części odsetek. Gdyby jednak zredukował kwotę długu, to w umowie radzimy zapisać, że redukcja będzie ważna dopiero po całkowitym wywiązaniu się dłużnika w ugody.
Podstawa prawna
• Art. 1831-18315 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.