Rzecznik praw obywatelskich skierował do Sądu Najwyższego pytanie prawne w sprawie uznawania wszystkich funkcjonariuszy pionu łączności sprzed 1990 r. za pełniących służbę w organach bezpieczeństwa PRL.
RPO alarmuje, że są rozbieżności w orzecznictwie sądowym dotyczącym kwalifikowania służby w Milicji Obywatelskiej (MO) pełnionej w Wydziałach Łączności Wojewódzkich Urzędów Spraw Wewnętrznych w latach 1984–1990 jako służby w organach bezpieczeństwa państwa. Dotyczą one oceny zgodności z prawdą oświadczeń lustracyjnych składanych w trybie ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 306).
Część sądów orzekających w sprawach lustracyjnych przyjmuje, że powyższe zagadnienie zostało rozstrzygnięte definitywnie w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 14 października 2015 r. (sygn. akt III UZP 8/15) dotyczącej przeliczania wysokości świadczeń emerytalnych dla funkcjonariuszy służb mundurowych w związku z wykonywaniem przez nich służby w okresie PRL. SN stwierdził wówczas, że osoba, która w latach 1984–1990 pełniła służbę w Zarządzie Łączności Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Wydziałach Łączności Wojewódzkich Urzędów Spraw Wewnętrznych, dopełniała obowiązków w organach bezpieczeństwa państwa w rozumieniu ustawy z 2006 r.
Pogląd ten znalazł potwierdzenie w licznych orzeczeniach. Zapadały też jednak odmienne rozstrzygnięcia. W ocenie RPO rozbieżności te mają zasadnicze znaczenie dla ochrony praw jednostki. Zależnie bowiem od kierunku ich rozstrzygnięcia osoba, która złożyła oświadczenie lustracyjne, może zostać uznana za kłamcę lustracyjnego, co pozostaje w bezpośredniej relacji z ochroną jej dobrego imienia. Może być także pozbawiona dostępu do służby publicznej.
Dlatego rzecznik wystąpił do SN z pytaniem prawnym, czy funkcjonariusz Wydziału Łączności Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych funkcjonującego w latach 1984–1990, który z mocy prawa (art. 149 ust. 1 ustawy o Policji, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 360) z chwilą rozwiązania MO stał się policjantem, może być uznany za osobę pełniącą służbę w organach bezpieczeństwa państwa w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 5 i ust. 3 ustawy lustracyjnej.
RPO zwraca uwagę, że z punktu widzenia przedstawionego do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego zasadnicze znaczenie ma to, czy wzmiankowane wydziały w latach 1984–1990 podlegały instytucjom centralnym Służby Bezpieczeństwa MSW, a także to, czy musiały zostać z mocy prawa rozwiązane w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa. Tylko służba w takich jednostkach jest bowiem traktowana przez ustawodawcę jako służba w organach bezpieczeństwa państwa.
RPO wskazuje, że zasadnicza różnica dotyczy tego, jak przez ustawodawcę zostali potraktowani funkcjonariusze MO oraz ci, którzy działali w SB. Jednostki organizacyjne MO grupy z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Policji, a oni sami stali się policjantami. Natomiast jednostki organizacyjne drugiej grupy funkcjonariuszy podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa, a oni sami zostali zwolnieni ze służby.
W konsekwencji osoby, które pełniły służbę w wydziałach łączności wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych w latach 1984–1990 i z chwilą rozwiązania MO z mocy prawa stały się policjantami, pełniły służbę w jednostkach MSW, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu z chwilą zorganizowania Policji. Ustawa lustracyjna wymaga natomiast pełnienia służby w jednostkach MSW, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa.
W konsekwencji funkcjonariusze pionu łączności nie pełnili służby w jednostkach SB w rozumieniu ustawy lustracyjnej.