Jeśli nie można się porozumieć nawet w sprawie wyboru komisji skrutacyjnej, to jak będzie wyglądała praca sądu pod nowym kierownictwem?
Kiedy stało się już jasne, że system się domyka, że rządzący dopną w końcu swego i uda im się wprowadzić własne porządki w Sądzie Najwyższym, myślałam, że mimo wszystko proces erozji kolejnego konstytucyjnego organu będzie przebiegał w innym stylu, niż to się odbyło w przypadku Trybunału Konstytucyjnego czy Krajowej Rady Sądownictwa. Wydarzenia ostatnich dni pokazały mi jednak, że mogę się mylić.
Dziś, po trzydniowej przerwie, ma wznowić obrady Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego. Zostało ono zwołane w celu wyboru pięciu kandydatów na urząd I prezesa SN. Zgromadzenie rozpoczęło się w piątek i z przerwami trwało do sobotniego wieczoru. Najpierw spierano się o porządek obrad. Później o sposób wyłonienia komisji skrutacyjnej, której zadaniem będzie policzenie głosów oddanych na kandydatów na urząd I prezesa. I tu sędziowie SN utknęli. Nie udało się bowiem osiągnąć konsensusu nawet w tej kwestii. Docierające do opinii publicznej strzępy informacji bardzo często przynosiły sprzeczne sygnały. Ci, którzy kibicują sędziom z nowego rozdania, twierdzili, że stara gwardia w SN celowo stosuje obstrukcję wyboru kandydatów na I prezesa SN. Zwolennicy starego porządku jako winnego całej sytuacji wskazywali przewodniczącego Zgromadzenia Ogólnego Sędziów SN.
Nie przesądzając winy, mimo wszystko można postawić tezę, że zakończeniu tej niezrozumiałej dla większości społeczeństwa sądowej telenoweli nie sprzyja osoba prowadzącego obrady. Prezydent wskazał bowiem do pełnienia tej funkcji Kamila Zaradkiewicza, a ten nigdy nie słynął z koncyliacyjnych zachowań. Już w 2016 r., przedstawiając na łamach DGP sylwetkę Zaradkiewicza, pisaliśmy o jego konfliktowym charakterze. Pracując na stanowisku dyrektora w Trybunale Konstytucyjnym miał nadużywać własnej pozycji i traktować apodyktycznie i bezwzględnie przede wszystkim pracowników stojących niżej w hierarchii urzędniczej. Ponoć lubował się również w personalnych rozgrywkach. Nie sądzę, aby te okoliczności nie były znane w Pałacu Prezydenckim, zwłaszcza że plotkował o nich cały warszawski światek prawniczy.
Tak czy owak, jest jakiś cień szansy, że impas w sprawie wyłonienia członków komisji skrutacyjnej zostanie dziś przełamany. To jednak wcale nie musi oznaczać, że dalej będzie już z górki i że szybko poznamy nazwiska kandydatów na szefa SN. Przejście do kolejnego etapu posiedzenia może bowiem przynieść kolejne zwroty akcji. Regulamin SN przewiduje, że każdy kandydat może „składać oświadczenia oraz odpowiadać na pytania”. A co, jeśli zgłosi się kilkudziesięciu kandydatów i każdy będzie wygłaszał oświadczenie przez 20 minut? Albo wzorem jednego z kandydatów na urząd prezydenta RP przeznaczy na to niemal dwie godziny? A to dopiero początek, bo kolejnym etapem będzie zadawanie kandydatom pytań. I tutaj znów żadnego czasowego limitu nie przewidziano.
Obrady można więc przeciągać w nieskończoność, a przynajmniej bardzo długo. Pytanie jednak, komu lub czemu miałoby to służyć. Oczywiście mam świadomość, że jesteśmy właśnie świadkami walki o ostatni bastion praworządności. Przynajmniej w sferze symbolicznej. Wiem, że jeżeli wybór nowego I prezesa SN potoczy się zgodnie z założeniami rządzących, będzie domknięciem procesu, który przez jednych jest odbierany jako przejmowanie władzy nad niezależnym sądownictwem, a przez drugich nazywany odzyskiwaniem wymiaru sprawiedliwości dla obywateli. Obserwując to, co się obecnie dzieje w SN, jesteśmy więc de facto świadkami starcia dwóch światopoglądów, dwóch sposobów patrzenia na państwo i rolę, jaką powinny w nim odgrywać poszczególne organy. Oczywiście nie można przy tym tracić z oczu kwestii personalnych oraz celów politycznych, jakie przy okazji zapewne zostaną osiągnięte. Które z tych elementów wezmą górę w procesie wyłaniania I prezesa SN, będzie można ocenić oczywiście dopiero po wyłonieniu kandydatów. A do tego droga jeszcze pełna niebezpiecznych zakrętów. Warto jednak pamiętać, że na którymś z nich może się ostatecznie zgubić autorytet najważniejszego sądu w Polsce.
Nikt, kto bacznie przygląda się temu, co się od kilku lat dzieje w wymiarze sprawiedliwości, nie miał zapewne wątpliwości, że batalia o fotel I prezesa SN będzie jedną z tych najcięższych. Ja również byłam na to przygotowana. Spodziewałam się jednak innego widowiska – prawniczej szermierki na najwyższym poziomie. Tymczasem jak na razie mamy do czynienia z przepychankami, które zaczynają łudząco przypominać te, które obserwujemy niemal na każdym posiedzeniu Sejmu. A to nie wróży nic dobrego.
Jest powiedzenie, że gdy do sądu wkracza polityka, sprawiedliwość ucieka oknem. Ja bym dodała, że pod rękę ze sprawiedliwością umyka także autorytet trzeciej władzy.
Obserwujemy domknięcie procesu, który przez jednych jest odbierany jako przejmowanie władzy nad niezależnym sądownictwem, a przez drugich nazywany odzyskiwaniem wymiaru sprawiedliwości dla obywateli