Czy w procesie cywilnym sąd może badać, w ramach rozpatrywania wniosku o wyłączenie sędziego, czy został on prawidłowo powołany na urząd sędziowski? Na to pytanie już wkrótce odpowie Trybunał Konstytucyjny. Rozprawa w tej sprawie została wyznaczona na 26 maja.
TK w marcu br. zajmował się identycznym problemem prawnym, tyle że wówczas badał przepis Kodeksu postępowania karnego. I orzekł, że jest on niezgodny z konstytucją w zakresie, w jakim pozwala domagać się wyłączenia sędziego z powodu wadliwości powołania go przez prezydenta na wniosek obecnej Krajowej Rady Sądownictwa (sygn. akt P 22/19). Tamta sprawa trafiła do TK na skutek pytań prawnych Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego. Teraz trybunał zamierza pochylić się nad art. 49 Kodeksu postępowania cywilnego, który mówi o wyłączeniu sędziego na wniosek, a pytania w tej sprawie skierował trzyosobowy skład Izby Cywilnej SN. Jednym z ich współautorów jest Kamil Zaradkiewicz, obecnie, ze wskazania prezydenta, pełniący obowiązki I prezesa SN. TK rozpatrzy tę sprawę w składzie pięcioosobowym, któremu przewodniczyć będzie Krystyna Pawłowicz, a sprawozdawcą będzie prezes TK Julia Przyłębska.
Jak czytamy w uzasadnieniu pytań prawnych, w ocenie ich autorów „czynności uznawane za wnioski o wyłączenie sędziego lub sędziów nie mają na celu rozstrzygnięcie o okoliczności odnoszącej się do bezstronności sędziego”. Ich zdaniem zmierzają one albo do odsunięcia sędziów powołanych przez obecną KRS od orzekania, albo do paraliżu wymiaru sprawiedliwości. Sąd pytający ostrzega, że takie wykorzystywanie art. 49 k.p.c. prowadzi nie tylko do zakwestionowania niezawisłości sędziego i niezależności sądu, ale również do obejścia konstytucyjnej zasady nieusuwalności sędziego. Ponadto zdaniem autorów pytania problem dotyczy nie tylko sędziów i kształtowania składów SN, ale wszystkich pozostałych, począwszy od powszechnych, na TK skończywszy. A to może skutkować zalewem sądów „tego typu wnioskami dotyczącymi zarówno sędziów powołanych przed nowelizacją ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, jak i po jej wejściu w życie”.
Będzie to kolejna sprawa dotycząca sporu na temat prawidłowości powołań sędziów przez obecną KRS rozpatrzona przez TK. Oprócz dwóch opisanych powyżej TK wydał już orzeczenia w sprawie sporu konstytucyjnego między Sejmem i prezydentem a Sądem Najwyższym (sygn. akt Kpt 1/20) oraz w sprawie styczniowej uchwały trzech połączonych izb SN (sygn. akt U 2/20). Wszystkie dotychczasowe rozstrzygnięcia TK z tego zakresu były zgodne z oczekiwaniami obozu rządzącego.