Prowadzę salon urody. Przepisy wydane w związku z epidemią zmusiły mnie do zamknięcia lokalu i ponoszę straty. Dużo mówi się obecnie, że te ograniczenia zostały nałożone na przedsiębiorców niezgodnie z konstytucją. Czy zatem mogłabym zaryzykować i otworzyć salon wbrew zakazom?
Wielu przedsiębiorców odczuwa bardzo dotkliwie czasowe ograniczenie działalności, które zostało wprowadzone rozporządzeniem Rady Ministrów z 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (dalej: rozporządzenie). Przedsiębiorcy zastanawiają się, jakie byłyby skutki złamania przez nich wprowadzonego zakazu działalności, zwłaszcza w kontekście pojawiających się czasami zastrzeżeń co do konstytucyjności zawartych w rozporządzeniu ograniczeń praw i wolności.
Nie przesądzając, czy zarzuty dotyczące niekonstytucyjności są zasadne, czy też nie, należy przeanalizować, jakie są przewidziane w przepisach konsekwencje za nieprzestrzeganie zakazów prowadzenia działalności przez przedsiębiorców. Niestety, przedsiębiorca musi liczyć się z tym, że kara za złamanie przepisu będzie dotkliwa i bardzo szybko egzekwowana.
Podstawę prawną wprowadzonych w par. 8 rozporządzenia określonych ograniczeń działalności przedsiębiorców stanowi art. 46b pkt 2 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (dalej: u.z.z.). Kary pieniężne za niestosowanie się przez przedsiębiorców do wskazanych wyżej ograniczeń prowadzenia działalności zostały przewidziane w art. 48a ust. 1 pkt 3 u.z.z. Przedsiębiorca, który nie stosuje się do ustanowionych zakazów lub ograniczeń, podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 tys. zł do 30 tys. zł. Ma ona charakter kary administracyjnej i jest wymierzana w drodze decyzji administracyjnej przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego i państwowego granicznego inspektora sanitarnego (art. 48a ust. 3 pkt 1 u.z.z.). Decyzja w sprawie kary pieniężnej podlega natychmiastowemu wykonaniu z dniem jej doręczenia (art. 48a ust. 4 u.z.z.). Egzekucja nałożonych kar pieniężnych następuje zaś w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 48a ust. 6 u.z.z.).
Przedsiębiorcy zadają sobie też pytanie: czy mogą liczyć na odszkodowania, jeżeli przepisy rozporządzenia okażą się niezgodne z ustawą zasadniczą. Otóż droga do ich ewentualnego uzyskania jest długa.
Jak wynika z art. 188 pkt 3 Konstytucji RP, Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami. Przy czym z wnioskiem o zbadanie zgodności z prawem przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe może wystąpić m.in. rzecznik praw obywatelskich (art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji RP). Gdyby TK stwierdził niezgodność rozporządzenia z konstytucją, to na mocy przepisów kodeksu cywilnego przedsiębiorca mógłby dochodzić odszkodowania za szkodę wyrządzoną zakazem prowadzenia działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 4171 par. 1 k.c., jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. W postępowaniu przed sądem powszechnym przedsiębiorca będzie musiał udowodnić wielkość poniesionej szkody i wykazać, że została ona wyrządzona wskutek wydania przepisów rozporządzenia, które TK uznał za niezgodne z ustawą lub konstytucją. Poniesiona przez przedsiębiorcę szkoda mogłaby obejmować szkodę rzeczywistą oraz utracone korzyści.
Podstawa prawna
• par. 8 rozporządzenia Rady Ministrów z 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. poz. 566; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 624)
• art. 46b pkt 2, art. 48a ust. 1 pkt 3, art. 48a ust. 3 pkt 1, art. 48a ust. 4 i 6 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1239; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 567)
• art. 4171 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495)