Chcemy zapewnić pracownikom dodatkowe usługi medyczne. Umowa ma być podpisana przez naszą gminę, a składki potrącane z wynagrodzeń. Jednak w razie naruszenia jakichkolwiek jej zapisów to gmina miałaby płacić np. kary umowne. Czy powstanie takich wydatków będzie zgodne z prawem?
Dodatkowe, wynikające z dobrej woli pracodawcy świadczenia medyczne mogą skutkować m.in. naruszeniem ustawy o finansach publicznych. Gmina ma bowiem obowiązek uwzględnić w swoim budżecie związane z nimi wydatki, a aby to zrobić, musi mieć podstawę prawną do uznania, że są one zasadne.
Ale po kolei. Podana problematyka wymaga analizy przede wszystkim przez pryzmat ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2077). Chodzi w szczególności o art. 44, art. 216 ust. 2 i art. 46 ust. 1. Istotne znaczenie mają także regulacje wynikające z ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 108 ze zm.). Po pierwsze, w kodeksie pracy w sposób jednoznaczny określono zakres obowiązków pracodawcy związanych z zapewnieniem obligatoryjnych świadczeń opieki zdrowotnej. Artykuł 229 k.p. stanowi, że są to badania lekarskie ze skierowania pracodawcy: wstępne, okresowe i kontrolne. W przepisie tym również wskazano, że ich koszty ponosi pracodawca (par. 6). I tylko w tych przypadkach każdy pracodawca musi obligatoryjnie ponosić koszty związane z opieką zdrowotną.
Wróćmy jednak do ustawy o finansach publicznych. Otóż zasady dokonywania wydatków ze środków publicznych zostały określone w art. 44 tego aktu. Wynika z nich, że wydatki te mogą być ponoszone na cele i w wysokości ustalonej w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych (ust. 1). Na dodatek jednostki sektora finansów publicznych muszą to robić zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych wydatków (ust. 2). Nadto powinny być one dokonywane:
1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:
a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,
b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;
2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;
3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.
Ponadto z art. 216 ust. 2 wynika, że wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na:
1) zadania własne JST;
2) zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone ustawami jednostkom samorządu terytorialnego;
3) zadania przejęte przez JST do realizacji w drodze umowy lub porozumienia;
4) zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego;
5) pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego, określoną odrębną uchwałą przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego;
6) programy finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3.
Nie można też zapomnieć, że art. 46 ust. 1 mówi, że jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać zobowiązania do sfinansowania w danym roku do wysokości wynikającej z planu wydatków lub kosztów jednostki, pomniejszonej o wydatki na wynagrodzenia i uposażenia, składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy, inne składki i opłaty obligatoryjne oraz płatności wynikające z zobowiązań zaciągniętych w latach poprzednich, z zastrzeżeniem art. 136 ust. 4 i art. 153.
Wszystkie przytoczone wyżej regulacje prawne mają bardzo istotne znaczenie w kontekście zawierania umów o udzielanie świadczeń zdrowotnych na rzecz pracowników – w zakresie wykraczającym poza świadczenia obligatoryjne. Chodzi tu w szczególności o sytuacje nietypowe, w których będzie konieczna zapłata ze środków publicznych świadczeń typu: odsetki, składki lub odszkodowania, gdy gmina nie dopełni przyjętych przez siebie – wynikających z umowy – obowiązków. Wówczas można będzie mówić o naruszeniu ustawy o finansach publicznych m.in. z uwagi na brak uwzględnienia tych wydatków w budżecie jednostki, a także brak podstawy prawnej do uznania, że mieszczą się one w zakresie zadań, o których mowa w art. 216 ust. 2. Warto zauważyć, że ewentualne wydatki z tytułu realizacji umowy, a związane z ewentualną odpowiedzialnością finansową gminy za nienależyte jej wykonywanie nie będą spełniać kryteriów celowości i oszczędności. Tak więc zestawienie argumentów natury prawnej skłania do wniosku, że tak ukształtowane umowy o dodatkowe świadczenia medyczne dla pracowników mogą skutkować m.in. naruszeniem ww. reguł ustawy o finansach publicznych. Warto jednak zasięgnąć w tym zakresie stanowiska właściwej miejscowo regionalnej izby obrachunkowej, która może mieć stanowisko odmienne.
Podstawa prawna
Art. 44, art. 216 ust. 2 i art. 46 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2077).
Art. 229 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 108 ze zm.).
