Dłużnik może zażądać pozbawienia wykonalności tytułu egzekucyjnego, domagać się umorzenia postępowania lub ustalenia, że należność nie istnieje.
Dłużnik ma prawo bronić się przed zajęciem majątku i wytoczyć powództwo przeciwegzekucyjne, aby doprowadzić do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w całości lub części albo do jego ograniczenia. Pozew wnosi do sądu i zaprzecza w nim, że miały miejsce zdarzenia, które doprowadziły do wydania klauzuli wykonalności.
Dłużnik może zakwestionować treść takich tytułów egzekucyjnych, jak: akt notarialny, ugoda sądowa, ugoda sądowa zawarta przed sądem polubownym i bankowy tytuł egzekucyjny, ponieważ nie są one wyrokami i nie chroni ich tzw. powaga rzeczy osądzonej.
Ważne!
Wnosząc powództwo przeciwegzekucyjne, dłużnik wskazuje merytoryczne zarzuty przeciwko egzekucji, natomiast wnosząc zażalenie, wskazuje błędy formalne popełnione przez sąd
W powództwie przeciwegzekucyjnym dłużnik może powoływać się na to, że zobowiązanie wygasło, nastąpiło jego przedawnienie albo zostało rozłożone na raty, a mimo to wierzyciel wszczął egzekucję.
Aż do wyegzekwowania zasądzonego świadczenia dłużnik może dokonywać z tej kwoty potrąceń, wówczas gdy jest wierzycielem wzajemnym swojego wierzyciela. W tym celu powinien w toku egzekucji wytoczyć powództwo egzekucyjne i domagać się w nim potrącenia wskazanej sumy. Dłużnik ma prawo domagać się potrącenia w toku egzekucji nawet wówczas, gdy mógł z takim zarzutem wystąpić wcześniej, a tego nie zrobił. Natomiast aby zakwestionować ważność ugody zawartej przed sądem polubownym, dłużnik powinien wytoczyć powództwo i domagać się stwierdzenia jej nieważności, na przykład powołując się na wady oświadczenia woli.
Dłużnik musi liczyć się z tym, że wierzyciel ponownie wystąpi o nadanie wyrokowi zasądzającemu roszczenie klauzuli wykonalności na swoją rzecz. W dodatku sąd może ponownie taką klauzulę nadać, ponieważ fakt, że wcześniej zostało uwzględnione powództwo przeciwegzekucyjne, nie wywiera wpływu na prawomocność wyroku o zasądzeniu świadczenia.
Natomiast w powództwie przeciwegzekucyjnym dłużnik nie może skutecznie powoływać się na pogorszenie się swojej sytuacji materialnej już po powstaniu tytułu egzekucyjnego. W uchwale z 30 stycznia 1986 r. (w sprawie sygn. akt III CZP 77/85 opublikowanej w OSNCP z 1986 r., nr 2 poz. 206) Sąd Najwyższy stwierdził, że taka niekorzystna zmiana sytuacji materialnej dłużnika nie stanowi zdarzenia, wskutek którego zobowiązanie wygaśnie lub nie będzie mogło być egzekwowane.
Z kolei w innej uchwale z 30 września 1985 r. (w sprawie sygn. akt III CZP 49/85, opublikowanej w OSNCP z 1986 r., nr 7-8 poz. 109) Sąd Najwyższy stwierdził, że spadkobierca dłużnika, który już po nadaniu przeciwko niemu klauzuli wykonalności oświadczy, że przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, nie może domagać się, aby klauzula wykonalności została ograniczona tylko do wartości czynnego spadku.
Przed egzekucją skutecznie może się bronić również małżonek dłużnika, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności. Chodzi o klauzulę z ograniczeniem odpowiedzialności małżonka do majątku objętego wspólnością majątkową wydaną, gdy wierzyciel wykazał dokumentem urzędowym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.
Aby wnieść powództwo przeciwegzekucyjne, małżonek dłużnika powinien wykazać, że świadczenie nie należy się wierzycielowi. Może wskazywać zarzuty, które przysługiwałyby mu nie tylko z własnego prawa, lecz również takie, których jego małżonek nie mógł wcześniej podnieść. Takie uprawnienia przysługują mu, bo w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko dłużnikowi pozostającemu w związku małżeńskim sąd nie badał, kiedy powstała wierzytelność i czy należy ona do wierzytelności, za które małżonkowie odpowiadają majątkiem wspólnym.
Małżonek dłużnika może też wskazać zarzut wyłączenia lub ograniczenia jego odpowiedzialności całością lub częścią majątku, co wynikałoby z umowy majątkowej małżeńskiej.
JAK TO ZROBIĆ...
Jak bronić się przed długami małżonka?
PROBLEM: Jeszcze przed ślubem dłużnik i jego małżonka zawarli intercyzę wykluczającą powstanie wspólności majątkowej. Po ślubie nie dorobili się więc majątku wspólnego. Po ślubie mąż zadłużył się, a dłużnik uzyskał klauzulę wykonalności przeciwko obojgu małżonkom. Jak żona może uniknąć płacenia długów męża?
ROZWIĄZANIE: Żona, która zawarła intercyzę, może się na nią powoływać tylko w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego. Musi przy tym wykazać, że umowa była skuteczna wobec wierzyciela, bo o jej zawarciu i rodzaju wiedział jeszcze przed powstaniem przysługującej mu wierzytelności.