Subskrybuj nas na Youtube
Zastaw rejestrowy kontra zastaw zwykły
Zastaw rejestrowy do obowiązującego porządku prawnego został wprowadzony poprzez ustawę z dnia z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U. z 1996 Nr 149, poz. 703 ze zm., dalej jako: ZastRejU). Wskazana ustawa reguluje ustanawianie, przeniesienie i wygaśnięcie zastawu rejestrowego, przedmiot tego zastawu, prawa i obowiązki zastawcy i zastawnika, zbieg zastawu rejestrowego z innym ograniczonym prawem rzeczowym, zaspokajanie zastawnika oraz prowadzenie rejestru zastawów. – Należy zauważyć, że podstawową funkcją zastawu rejestrowego w odróżnieniu od zastawu zwykłego jest zabezpieczenie kredytu produkcyjnego – mówi mec. Robert Nogacki, założyciel Kancelarii Prawnej Skarbiec, specjalizującej się w obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych. Nie są to jednak jedyne różnice pomiędzy tymi rodzajami instytucji zastawu.
Uregulowany przepisami ustawy dnia z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 Nr 16, poz. 93 ze zm., dalej jako: „k.c.”) zastaw umowny powstaje na podstawie umowy pomiędzy właścicielem rzeczy, a wierzycielem. Do powstania zastawu nie wystarcza tylko zawarcie umowy, ponieważ niezbędne jest wydanie rzeczy wierzycielowi. Funkcją zastawu jako ograniczonego prawa rzeczowego jest zabezpieczenie określonej wierzytelności, która przysługuje np. jednemu z podmiotów, którym może być kontrahent. Zastaw zabezpiecza również roszczenia o odsetki nieprzedawnione, a w szczególności o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 314 k.c.).
– Zastaw rejestrowy stanowi z kolei jeden z najpopularniejszych sposobów zabezpieczenia roszczeń – mówi mec. Nogacki. – Podkreślić należy, że w momencie ustanowienia zastawu wierzyciel nabywa prawo, zgodnie z którego treścią będzie mógł dochodzić zaspokojenia z obciążonej rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością. Będzie miał też pierwszeństwo przed innymi wierzycielami właściciela obciążonej rzeczy – wyjaśnia. Zgodnie z art. 1 ust. 2 ZastRejU w sprawach nieuregulowanych w przedmiotowej ustawie do zastawu rejestrowego stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.
Ponadto, do najważniejszych różnic pomiędzy obiema instytucjami należą: przedmiot zastawu, strony umowy zastawu rejestrowego, sposób ustanowienia, prawa i obowiązki zastawcy i zastawnika, pierwszeństwo zastawu rejestrowego, przeniesienie i wygaśnięcie tego prawa jak również tryb zaspokojenia zastawnika.
Katalog przedmiotów zastawu rejestrowego
Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów wskazuje na katalog przedmiotów, które mogą zostać objęte zastawem rejestrowym. Katalog stanowią przede wszystkim rzeczy ruchome i zbywalne prawa majątkowe, poza wyjątkami wskazanymi w art. 7 ust. 1 pkt 1–3 ZastRejU, do których należą: prawa mogące być przedmiotem hipoteki, wierzytelności na których ustanowiono hipotekę oraz statki morskie oraz statki w budowie mogące być przedmiotem hipoteki morskiej. Artykuł 7 ust. 2 ZastRejU zawiera z kolei przykładowe wyliczenie przedmiotów zastawu, wskazując, że zastawem rejestrowym można w szczególności obciążyć:
1) rzeczy oznaczone co do tożsamości;
2) rzeczy oznaczone co do gatunku, jeżeli w umowie zastawniczej określona zostanie ich ilość oraz sposób wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku;
3) zbiór rzeczy ruchomych lub praw, stanowiący całość gospodarczą, choćby jego skład był zmienny;
4) wierzytelności;
5) prawa na dobrach niematerialnych;
6) prawa z papierów wartościowych;
7) prawa z niebędących papierami wartościowymi instrumentów finansowych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2014 r. poz. 94 ze zm.).
Procedura ustanowienia zastawu rejestrowego
Do ustanowienia zastawu rejestrowego wymagane są umowa o ustanowienie tego zastawu (umowa zastawnicza) między osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu (zastawcą), a wierzycielem (zastawnikiem) oraz wpis do rejestru zastawów (art. 3 ust.1 ZastRejU). Przedmiotowa umowa zastawnicza powinna być pod rygorem nieważności zawarta na piśmie. Do umów o ustanowienie zastawu rejestrowego na wierzytelnościach i prawach nie stosuje się przepisów o formie pisemnej szczególnej określonej w odrębnych przepisach (art. 3 ust. 1 ZastRejU).
Zastawnik lub zastawca w terminie miesiąca od daty zawarcia umowy zastawniczej powinni złożyć wniosek o dokonanie wpisu zastawu rejestrowego do rejestru zastawów. Wniosek o wpis do rejestru zastawów składa się wyłącznie na urzędowych formularzach. Ustawodawca przewidział w przypadku nie dotrzymania wskazanego terminu oraz wymogu formalnego obowiązek odrzucenia wniosku. Podkreślić należy, że zgodnie z art. 2 ust. 2 ZastRejU. Rzeczy obciążone zastawem rejestrowym, a także papiery wartościowe lub inne dokumenty dotyczące praw obciążonych takim zastawem mogą być pozostawione w posiadaniu zastawcy lub osoby trzeciej wskazanej w umowie o ustanowienie zastawu rejestrowego, jeżeli wyraziła ona na to zgodę.
Przeniesienie zastawu rejestrowego lub jego wygaśnięcie
Zgodnie z unormowaniami przewidzianymi przez ustawodawcę w art. 17 ust. 1 ZastRejU przeniesienie zastawu rejestrowego może być dokonane tylko wraz z przeniesieniem wierzytelności zabezpieczonej tym zastawem. Przeniesienie zastawu rejestrowego jest skuteczne od daty wpisu nabywcy do rejestru zastawów. W tym miejscu wskazać należy na przypadki, kiedy zastaw rejestrowy wygaśnie, a mianowicie jeżeli umowa zastawnicza tak stanowi i określa co najmniej: 1) stosunek prawny, z którego wynika lub może wynikać nowa wierzytelność, 2) termin, w którym powinien powstać nowy stosunek prawny, nie dłuższy jednak niż 6 miesięcy od dnia wygaśnięcia wierzytelności zabezpieczonej zastawem oraz 3) najwyższą sumę zabezpieczenia dla nowej wierzytelności, przy czym suma ta nie może być wyższa od ujawnionej w rejestrze.