Twórca, pomimo wyzbycia się praw majątkowych związanych ze stworzeniem utworu w wyniku umownego ich przeniesienia na producenta, uzyskuje - na podstawie ustawy - uprawnienie do wynagrodzenia z tytułu eksploatacji utworu na polach przez nią określonych.
TEZA: Pojęcie nadawanie utworu w telewizji lub poprzez inne środki publicznego udostępniania utworu, użyte w art. 70 ust. 2 pkt 3 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 90, poz. 631), nie obejmowało reemisji utworu przez operatorów sieci kablowych.
STAN FAKTYCZNY: Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu rozstrzygnięcie zagadnienia: czy wskazane w art. 70 ust. 2 pkt 3 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 90, poz. 631 - dalej u.p.a.) określenie nadawanie utworu w telewizji lub poprzez inne środki publicznego udostępniania utworu obejmuje również reemisję utworu przez operatorów sieci kablowych. W uzasadnieniu RPO podał rozbieżności w orzecznictwie sądowym wykładni ww. przepisów.
UZASADNIENIE: Sąd Najwyższy podkreślił, że chociaż prawo autorskie przysługuje twórcy, to jednak autorskie prawo majątkowe, czyli wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu, jest zbywalne. Przeniesienie autorskich praw majątkowych może nastąpić na podstawie umowy o stworzenie lub o wykorzystanie utworu w dziele audiowizualnym, zawartej pomiędzy współtwórcą a producentem, z którą związane jest ustawowe domniemanie, że producent na jej podstawie nabył wyłączne prawa majątkowe do eksploatacji utworu w ramach utworu audiowizualnego jako całości. Umowa ta stanowi dla producenta, jako nabywcy autorskich praw majątkowych, źródło wyłącznego prawa do korzystania i rozporządzania utworami w ramach utworu audiowizualnego oraz uzyskiwania wynagrodzenia z tego tytułu. Prawa te nie przysługują współtwórcom, gdyż przenieśli je na producenta, otrzymując za to wynagrodzenie wynikające ze stworzenia (wykorzystania) utworu. W stosunku zewnętrznym, a więc wobec użytkowników utworu, całość praw majątkowych przysługuje i będzie realizowana przez producenta, jako jedynego uprawnionego do udzielania licencji na korzystanie z utworów stworzonych lub wykorzystanych w dziele audiowizualnym, na wszystkich polach eksploatacji oraz uzyskiwania z tego tytułu opłat (wynagrodzenia). Z zasady prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu jest związane z wyłącznym prawem autora korzystania z utworu i rozporządzania nim, a więc przysługuje w powiązaniu ze sferą zakazową (prawem bezwzględnym). Szczególny stan rzeczy występuje wtedy, gdy prawo do wynagrodzenia odrywa się od sfery zakazowej i przysługuje twórcy, pomimo przeniesienia przez niego jego praw autorskich na nabywcę. Tak właśnie, wynagrodzenie przewidziane w art. 70 ust. 2 u.p.a. należy się wymienionym w nim osobom w oderwaniu od wyłącznego prawa do korzystania z utworu i rozporządzania nim. Jest to wynagrodzenie dodatkowe, niezależne od praw autorskich przysługujących producentowi (istniejące obok praw majątkowych producenta), a jego podstawą nie są zasady ogólne, lecz konkretny przepis ustawy - art. 70 ust. 2 u.p.a. Wynagrodzenie przyznane w tym przepisie jest niemal jednolicie uznawane za wynagrodzenie dodatkowe (drugie), zarówno w piśmiennictwie, jak i w judykaturze.



Twórca, pomimo wyzbycia się praw majątkowych związanych ze stworzeniem utworu w wyniku umownego ich przeniesienia na producenta, uzyskuje - na podstawie ustawy (art. 70 ust. 2 u.p.a.) - uprawnienie do wynagrodzenia z tytułu eksploatacji utworu na polach przez nią określonych. Trudno zaprzeczyć, że to wynagrodzenie, oderwane od autorskiego bezwzględnego prawa majątkowego do utworu, ma charakter uprzywilejowany jako niepodlegające zrzeczeniu się, zbyciu ani egzekucji. To jednak nie narzuca wykładni przepisu, określającego rodzaje eksploatacji utworu, za które należy się współtwórcom dodatkowe wynagrodzenie, w kierunku rozszerzenia katalogu tych pól eksploatacji. Uprzywilejowanie to dotyczy tylko tego wynagrodzenia, które zostało w sposób wyraźny przyznane i nie stanowi podstawy objęcia nim takich pól eksploatacji, które pozostały poza ramami przepisu. Jeżeli ustawa przyznaje dodatkowe wynagrodzenie w sposób skonkretyzowany, wyczerpująco wymieniając pola eksploatacji, z którymi łączy uprawnienie do wynagrodzenia, to nieobjęcie taką regulacją określonego sposobu eksploatacji (tu: reemisji) nie oznacza, że twórca został pozbawiony należnego wynagrodzenia, lecz, że nie zostało mu przyznane dalsze - poza zawartymi w zamkniętym katalogu - wynagrodzenie dodatkowe. Stwierdzenie, że ustawa nie przewiduje dla współtwórców utworu audiowizualnego wynagrodzenia z tytułu reemisji, nie powoduje, iż wynagrodzenia takiego nie mogą otrzymać, lecz oznacza, że twórcy będą je mogli uzyskać tylko na podstawie umowy.
Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 25 listopada 2008 r., sygn. akt III CZP 57/08
OPINIA
DOROTA BRYNDAL
radca prawny, partner w Kancelarii Gessel, specjalista z zakresu prawa własności intelektualnej
Przepisy art. 70 prawa autorskiego, przyznają współtwórcom i artystom wykonawcom dodatkowe wynagrodzenie, z tytułu eksploatacji utworu audiowizualnego na polach wskazanych w ust. 2 tego artykułu. Jest to wynagrodzenie szczególne, gdyż odrywa się od faktu przeniesienia przez współtwórców i artystów wykonawców swych autorskich praw majątkowych na producenta, za co byli już wynagrodzeni. Prawo do tego wynagrodzenia pozostaje, mimo iż współtwórcy i artyści zbyli swe autorskie prawa majątkowe. Jednym z tytułów uprawniających do jego otrzymania jest nadawanie utworu w telewizji lub poprzez inne środki publicznego udostępniania utworów. Uprawnienie to funkcjonowało od czasu zmiany brzmienia art. 70 ust. 2 u.p.a. dokonanego nowelizacją z 2000 roku. Kwestią ostatecznie nierozstrzygniętą pozostawał jednak fakt, czy pod pojęciem nadawania poprzez inne środku publicznego udostępniania utworów należy rozumieć także reemisję utworu - środek przekazu typowy dla operatorów sieci kablowych. Ze względu na ekonomiczne interesy grupy uprawnionych do ww. dodatkowego wynagrodzenia, rozstrzygnięcie takie miało znaczenie niebagatelne. Nowelizacją z roku 2003 wprowadzono ustawową definicję reemisji, przesądzając o tym, iż jest to rozpowszechnianie przez inny podmiot niż pierwotnie nadający, drogą przejmowania w całości i bez zmian, programu organizacji radiowej lub telewizyjnej oraz równoczesnego i integralnego przekazywania tego programu do powszechnego odbioru. Wprowadzenie tej definicji nie wiązało się jednak ze zmianą w art. 70 ust. 2 u.p.a. Wydawałoby się, iż poza sporem powinno zostać, iż nadawanie i reemisja to dwie różne formy eksploatacji. Pominięcie więc reemisji w art. 70 ust. 2 u.p.a. winno przesądzić o tym, iż dodatkowe wynagrodzenie, o którym tam nie przysługuje z tego tytułu grupie uprawnionych. W wyrokach SN zapadających w tym zakresie rozstrzygnięcia były jednak niejednolite.