Wysokość odszkodowania z tytułu niewykonania zobowiązania nie może być ograniczona do wysokości zadatku lub jego podwójnej wysokości.
ORZECZENIE
Tomasz R. zawarł z firmą T. umowę o wybudowanie domu jednorodzinnego i przeniesienie na niego jego własności. Umowa zabezpieczona była zadatkiem. Firma nie wywiązała się ze zobowiązania, ale Tomasz R. nie odstąpił od umowy. Zwróciła mu zatem zadatek w podwójnej wysokości, ale nie chciała wypłacić odszkodowania, którego żądał. Wobec tego pozwał ją o nie do sądu.
Sąd I instancji oddalił powództwo. Stwierdził, że powodowi przysługiwało roszczenie odszkodowawcze, ale w sytuacji gdy strony ustanowiły zadatek mający zabezpieczyć należyte wykonanie umowy, roszczenie ogranicza się do możliwości żądania zwrotu zadatku w podwójnej wysokości i taki otrzymał. Tomasz R. odwołał się, a sąd II instancji uznał, że w sprawie wystąpiło zagadnienie prawne, które skierował do Sądu Najwyższego. Zapytał, czy w przypadku gdy wierzyciel nie skorzystał z możliwości odstąpienia od umowy na podstawie art. 394 par. 1 kodeksu cywilnego, a do niewykonania umowy doszło ze względu na okoliczności, za które wyłączną odpowiedzialność ponosi dłużnik, wysokość świadczenia odszkodowawczego, jakiego wierzyciel może się domagać, ograniczona jest do wartości zadatku lub jego podwójnej wysokości.
W uzasadnieniu pytania podkreślił, że art. 394 par. 1 k.c., który mówi o zadatku, reguluje sytuacje, gdy jedna ze stron umowy nie wywiązuje się z niej, a druga korzysta z uprawnienia odstąpienia od umowy. Wysokość roszczenia strony, która od umowy odstąpiła, ogranicza się wtedy do wysokości zadatku lub jego podwójnej wysokości. Wobec tego będzie wyłączona odpowiedzialność odszkodowawcza oparta na zasadach ogólnych tego, kto zobowiązania nie wykonał.
Wątpliwości powstają jednak w sytuacji, gdy wierzyciel nie chce od umowy odstąpić, bo ma wtedy możliwość domagania się wykonania zobowiązania. Z ogólnych zasad wynika, że gdy wierzyciel domaga się wykonania zobowiązania, a dłużnik nie wykonuje go, może się z tego tytułu domagać odszkodowania na podstawie art. 471 k.c. Jednak w doktrynie prezentowany jest pogląd, że gdy ustanowiony został zadatek, wierzyciel nie może bez odstąpienia od umowy oprzeć swego roszczenia na tym przepisie. Zadatek ma bowiem naturę odszkodowawczą. W orzecznictwie też prezentowany był taki pogląd. Wyrażane są poglądy przeciwne, które przyznają wierzycielowi prawo dokonania wyboru pomiędzy odstąpieniem od umowy i zatrzymaniem zadatku lub żądaniem jego podwójnej wysokości.
W odpowiedzi Sąd Najwyższy podjął 25 czerwca 2009 r. następującą uchwałę: W razie niewykonania zobowiązania wierzyciel, który nie odstąpił od umowy, może dochodzić naprawienia szkody na zasadach ogólnych, a należne mu odszkodowanie nie jest ograniczone do wysokości zadatku lub jego podwójnej wysokości.
Sygn. akt III CZP 39/09
ODPOWIEDZIALNOŚĆ DŁUŻNIKA
Z art. 471 k.c. wynika, że dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że jest to następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.