Sąd nie może pozostawić wniosku osoby prawnej o przyznanie pomocy prawnej bez rozpoznania, nawet jeśli nie został on złożony na specjalnym formularzu.
ORZECZENIE
Wczoraj Naczelny Sąd Administracyjny wypowiedział się na temat zasad przyznawania prawa pomocy przed sądami administracyjnymi. W podjętej uchwale uznał, że nie ma podstaw do różnicowania sytuacji skarżących ubiegających się o zwolnienie z kosztów czy ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika w zakresie wzywania do usunięcia braków formalnych przy składaniu wniosku. W ocenie poszerzonego składu siedmiu sędziów NSA, jeżeli wniosek o przyznanie prawa pomocy nie zostanie złożony na specjalnie przewidzianym do tego formularzu, należy o tym błędzie poinformować wnioskodawcę, bez względu na to, czy jest to osoba fizyczna czy osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. W obu przypadkach niezłożenie wniosku na formularzu jest brakiem formalnym, do usunięcia którego należy wezwać skarżącego.
Sprawą procedury związanej z przyznaniem prawa pomocy zainteresował się rzecznik praw obywatelskich.
RPO - to niekonstytucyjne
To rzecznik zwrócił uwagę na rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych w tym zakresie. W niektórych orzeczeniach pojawił się pogląd, że sąd nie musi wzywać osoby prawnej czy jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej do złożenia wniosku na formularzu. W ocenie RPO stanowisko, że osób prawnych nie trzeba wzywać do naprawienia błędu, nie ma żadnych podstaw prawnych. Co więcej stanowi naruszenie konstytucyjnych zasad równości wobec prawa oraz prawa do sądu. Dlatego rzecznik wystąpił o rozstrzygnięcie tych wątpliwości i podjęcie uchwały.
NSA - brak formalny
Na rozprawie stanowisko rzecznika poparła prokuratura krajowa.
Prokurator Anna Podsiadło wniosła o podjęcie uchwały, że niezachowanie przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej stanowi brak formalny, do usunięcia którego powinien wzywać sąd.
Jak podkreśliła, trzeba mieć na uwadze, jaki był cel wprowadzenia do procedury sądowo-administracyjnej instytucji prawa pomocy. Różnicowanie w tym zakresie stron ze względu na to, czy skarżący jest osobą fizyczną czy prawną stanowi naruszenie prawa stron w postępowaniu sądowym.
Naczelny Sąd Administracyjny zgodził się ze stanowiskiem RPO i prokuratury. Uznał, że niezachowanie wymogu złożenia wniosku na formularzu jest brakiem formalnym, który podlega usunięciu w drodze wezwania przez sąd, bez względu na to, czy wniosek został złożony przez osobę fizyczną czy prawną lub jednostkę organizacyjną. W ustnym uzasadnieniu uchwały przewodniczący składu orzekającego, prezes NSA Janusz Trzciński, podkreślił, że przepisy nie wprowadzają różnic między osobami fizycznymi i prawnymi w zakresie wzywania do usunięcia braków formalnych, w tym także w zakresie wniosku o przyznanie prawa pomocy.
Równość wobec prawa
Różnicowanie tych dwóch grup podmiotów w ocenie NSA byłoby sprzeczne z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa i prawa do sądu. Przyjęta w uchwale interpretacja znajduje dodatkowo uzasadnienie w wykładni celowościowej i systemowej. Jak zauważył prezes Trzciński, co prawda przepisy wykonawcze stanowią, że w przypadku niezłożenia wniosku na formularzu osobie fizycznej sąd przesyła formularz, a osobie prawnej nie. Stanowi to jedynie zróżnicowanie w sposobie udostępniania formularzy.
Sygn. akt I OPS 1/08