Zarówno ofiarom przestępstw umyślnych, jak i nieumyślnych będą przysługiwały kompensaty. Maksymalne odszkodowanie od Skarbu Państwa wzrośnie z 12 tys. do 20 tys. zł. Kompensatę będzie można przeznaczyć m.in. na leczenie i rehabilitację.
Ofiary przestępstw umyślnych i nieumyślnych, a w przypadku ich śmierci i ich najbliżsi, mogą dostać odszkodowanie od Skarbu Państwa na pokrycie poniesionych szkód materialnych, zwane kompensatą. Jest to możliwe, gdy nieskuteczne jest wyegzekwowanie pieniędzy od sprawcy przestępstwa lub np. ubezpieczyciela. Dodatkowo jeszcze kompensata w podwyższonej wysokości z 12 tys. do 20 tys. zł ma być przeznaczana również na koszty związane z leczeniem i rehabilitacją - przewiduje przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt nowelizacji ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw.
- Kompensata przyznawana jest poszkodowanym, którzy spełniają kryteria określone w ustawie, bez względu na ich sytuację majątkową. Muszą oni jedynie wystąpić do sądu z wnioskiem o jej przyznanie - tłumaczy sędzia Marek Celej z Krajowej Rady Sądowniczej.
Już czwarty rok Skarb Państwa wypłaca kompensaty ofiarom niektórych przestępstw umyślnych. Na podstawie przeprowadzonych badań Ministerstwo Sprawiedliwości uznało, że przepisy ustawy z 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych (Dz.U. nr 169, poz. 1415) uniemożliwiają wielu poszkodowanym uzyskanie odszkodowania od Skarbu Państwa. Dlatego w projekcie nowelizacji zaproponowano objęcie ochroną kompensacyjną wszystkie ofiary przestępstw, zarówno umyślnych, jak i nieumyślnych.
Autorzy projektu uważają, że dotychczasowa regulacja jest nieracjonalna z punktu widzenia systemu pomocy poszkodowanym. Odbieranie ofiarom przestępstw nieumyślnych możliwości dochodzenia kompensaty nie znajduje uzasadnienia, twierdzą. Ich opinię podzielają również prawnicy praktycy.
- Z punktu widzenia ofiary nie jest istotne, czy została poszkodowana w wyniku przestępstwa umyślnego czy nieumyślnego, na przykład wypadku komunikacyjnego - tłumaczy adwokat Maria Urbańska z Kancelarii Kosiński i Wspólnicy.
Projekt przewiduje, że kompensata będzie mogła być przyznawana także na pokrycie kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją, w tym również na dojazd na leczenie.
Projekt nowelizacji zmienia także właściwość miejscową sądu orzekającego w sprawach kompensaty. Teraz orzeka o jej przyznaniu sąd, w miejscu którego popełniono przestępstwo. To się zmieni. Orzekać ma sąd, w którego okręgu wnioskodawca ma miejsce stałego zamieszkania. Autorzy projektu uznali, że konieczność prowadzenia sprawy w sądzie często odległym od miejsca zamieszkania poszkodowanych, którzy doznali ciężkiego, a nawet średniego naruszenia czynności narządów ciała lub rozstroju zdrowia, stanowić może istotną przeszkodę.
SZERSZA PERSPEKTYWA
Prawo do kompensaty ma:
• w Austrii - osoba, która w wyniku przestępstwa poniosła uszczerbek na zdrowiu psychicznym i fizycznym
• w Danii, Finlandii, Francji - ofiara przestępstwa umyślnego i nieumyślnego
• w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii - także ofiary przestępstw, które nie zostały dokonane z użyciem przemocy
• w Szwecji - ofiary wypadków drogowych
OPINIE
BARTOSZ GROHMAN
adwokat White & Case
Państwo ma obowiązek skutecznie ścigać i wykrywać przestępców, a obywatel prawo do skutecznej ochrony. W razie udowodnienia winy sprawcy przestępstwa pokrzywdzony ma możliwość domagania się od niego odszkodowania, zadośćuczynienia i renty. Może to zrobić w odrębnym postępowaniu przed sądem cywilnym albo wystąpić o odszkodowanie już podczas toczącej się sprawy karnej przeciwko przestępcy.
Jeżeli zaś przestępca nie zostanie wykryty, to państwo musi wziąć na siebie obowiązek ochrony pokrzywdzonego i zapewnić mu środki na pokrycie szkody, leczenie i rehabilitację. Temu ma właśnie służyć stworzenie pokrzywdzonemu możliwości ubiegania się o kompensatę od Skarbu Państwa. Propozycja podwyższenia wysokości kompensaty do 20 tys. zł zasługuje na poparcie.
SEBASTIAN KOCZUR
adwokat Kancelaria Adwokacka w Krakowie
Kompensaty powinny być wypłacane ze środków Skarbu Państwa ofiarom przestępstw umyślnych i nieumyślnych, gdyż w ten sposób państwo realizuje swoją funkcję socjalną. Podobnie jest wówczas, gdy w ramach ubezpieczeń społecznych wypłacane są renty socjalne osobom, które nigdy nie pracowały. Realizując zasadę sprawiedliwości społecznej państwo ma obowiązek zapewnić poszkodowanym ofiarom przestępstw pewne środki utrzymania, gdy nie mogą one wyegzekwować odszkodowania od sprawcy przestępstwa. Należy jednak rozważyć, czy nie powinien zostać utworzony specjalny fundusz, z którego środki przeznaczone byłyby na kompensaty. Pieniądze przekazywane do kasy funduszu mogłyby pochodzić od skazanych sprawców przestępstw umyślnych i nieumyślnych. Decyzję o ich obciążeniu podejmowałby sąd.
