Planowane wprowadzenie rozwiązania informatycznego, które pozwalałoby na sporządzenie i wysłanie europejskiego nakazu zapłaty do właściwego sądu drogą elektroniczną, znacząco pomoże usprawnić zagraniczne doręczenia - pisze radca prawny Lucyna Łuczak-Noworolnik.

Europejski nakaz zapłaty w Polsce - uregulowania unijne i krajowe

Europejskie postępowanie nakazowe zostało uregulowane w rozporządzeniu (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiającym postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (Dz. Urz. UE L 399 z 30.12.2006,1-32). Poza podstawowymi kwestiami wprowadzonymi w drodze tego rozporządzenia i obowiązującymi we wszystkich państwach UE (poza Danią, która nie uczestniczyła w przyjęciu rozporządzenia i nie jest nim związana), niektóre zagadnienia proceduralne związane
z wydaniem europejskiego nakazu zapłaty pozostawiono w gestii krajowych prawodawstw. W Polsce stosowne przepisy znalazły się w kodeksie postępowania cywilnego odpowiednio w art. 50515 – 50520, jak również w części ogólnej dotyczącej procesu. Biorąc pod uwagę cel oraz przedmiot tego postępowania do najważniejszych jego aspektów należą:
- czas niezbędny do uzyskania tytułu wykonawczego, który pozwoli na podjęcie skutecznej egzekucji przeciwko nierzetelnemu zagranicznemu kontrahentowi,
- właściwy wybór sądu wydającego europejski nakaz zapłaty.


Ponieważ postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty jest postępowaniem formularzowym i prowadzone jest głównie z wykorzystaniem ustandaryzowanych wzorów stanowiących załączniki do rozporządzenia, czas jego realizacji został zasadniczo określony w rozporządzeniu na 30 dni od dnia wniesienia prawidłowo sporządzonego pozwu. Nie mniej jednak w praktyce, z uwagi na problem z prawidłowymi doręczeniami, bardzo rzadko rozstrzygnięcie wydawane jest w tak krótkim czasie. Natomiast druga z wyżej wymienionych kwestii nabiera szczególnego znaczenia przy wniesieniu przez pozwanego sprzeciwu od wydanego europejskiego nakazu zapłaty. Wówczas bowiem nakaz zapłaty traci moc, a postępowanie prowadzone jest na ogólnych zasadach obowiązujących w państwie wydania europejskiego nakazu zapłaty. Chyba że powód przed wydaniem nakazu zapłaty złożył oświadczenia o rezygnacji z dalszego prowadzenia postępowania, w przypadku skutecznego wniesienia sprzeciwu przez pozwanego.

W zakresie ustalenia jurysdykcji dotychczas zastosowanie znajdowało rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. UE L 12 z 16 stycznia 2001, str.1). Od dnia 10 stycznia 2015 r. wyżej wskazany akt został zastąpiony przez rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. UE L 351 z 20 grudnia 2012, s. 1) - tzw. Bruksela I bis. W związku z wejściem w życie tej regulacji w Polsce zniesiono m.in. wymóg nadania klauzuli wykonalności europejskiemu nakazowi zapłaty, który od momentu stwierdzenia jego wykonalności staje się tytułem wykonawczym uprawniającym do wszczęcia postępowania egzekucyjnego na terytorium Polski. Zgodnie z brzmieniem nowego art. 115314 pkt 3 tytułem wykonawczym w Polsce jest europejski nakaz zapłaty wydany przez sąd państw członkowskich UE, którego wykonalność została stwierdzona w tym państwie na podstawie przepisów rozporządzenia nr 1896/2006.

Portal e-Justice narzędziem wspomagającym dochodzenie transgranicznych roszczeń

Kolejnym rozwiązaniem usprawniającym dochodzenie roszczeń na terytorium Unii Europejskiej jest portal e-Justice (e-Sprawiedliwość), który rozpoczął funkcjonowanie od dnia 16 lipca 2010 r. Portal powstał w ramach działań podejmowanych przez instytucje Wspólnoty w celu wdrażania technologii informacyjno-komunikacyjnych w obszarze prawa. Serwis e-Sprawiedliwość jest dostępny w 23 językach na stronie internetowej pod adresem: https://e-justice.europa.eu/home.do
i jest współtworzony przez poszczególne państwa członkowskie dostarczające treści w zakresie dotyczącym ich krajowych przepisów. W niedalekiej przyszłości ma on stać się uniwersalnym elektronicznym punktem kontaktowym w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości. Przyjęte założenia przewidują, że pierwszym krokiem w budowie takiego uniwersalnego elektronicznego punktu kontaktowego jest zapewnienie użytkownikom:
- informacji na temat uregulowań prawnych przyjmowanych zarówno na szczeblu unijnym, jak również w każdym z państw członkowskich,
- ułatwienia dostępu do wymiaru sprawiedliwości na terytorium UE z wykorzystaniem elektronicznych środków komunikacji.


Jeden z modułów portalu poświęcony jest europejskiemu nakazowi zapłaty. Za jego pośrednictwem można wypełnić interaktywny pozew o wydanie takiego nakazu, który został stworzony w oparciu o formularz stanowiący załącznik do rozporządzenia. W przyszłości planowane jest wprowadzenie funkcjonalności pozwalającej na sporządzenie i wysłanie pozwu do właściwego sądu z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej. Takie rozwiązanie
z pewnością pozytywnie wpłynie na sprawność przeprowadzanych postępowań transgranicznych, dla których newralgiczną kwestią są zagraniczne doręczenia. To one bowiem znacząco spowalniają i utrudniają szybkie uzyskanie tytułu wykonawczego.

Projekt e-CODEX przykładem dążenia do elektronizacji transgranicznego postępowania cywilnego

W celu usprawnienia niektórych z transgranicznych postępowań sądowych, w tym przede wszystkim postępowania w sprawie europejskiego nakazu zapłaty, Komisja Europejska zainicjowała projekt e-CODEX. Jest on projektem wielkoskalowym (Large Scale Pilot) realizowanym w ramach Programu Szczegółowego CIP na rzecz Wspierania Polityki w zakresie Technologii Informacyjnych i Komunikacyjnych (ICT PSP). Obecnie uczestniczy w nim 29 partnerów z 24 państw, a Polska reprezentowana jest przez Instytut Logistyki i Magazynowania z Poznania.

W ramach projektu e-CODEX tworzone są różnorodne rozwiązania informatyczne i systemowe, w szczególności w zakresie: bezpiecznego przesyłania dokumentów, sposobów identyfikacji podmiotów biorących udział w postępowaniu, zarządzania dostępem do zgromadzonych danych, wprowadzania standardów dokumentów wymienianych między państwami biorącymi udział w pilotażach, jak również integracja pilotowanych procedur z portalem e - Justice. Wymienione rozwiązania w przyszłości pozwolą na stworzenie bezpiecznego środowiska informatycznego, które umożliwi zainteresowanym obywatelom Unii Europejskiej dostęp do bogatego katalogu elektronicznych usług prawnych.

Wprowadzenie rozwiązań informatycznych pozwalających na uzyskanie elektronicznego europejskiego nakazu zapłaty wiąże się co prawda z koniecznością nowelizacji polskiego kodeksu postępowania cywilnego. Nie mniej jednak, mając na uwadze trwające prace legislacyjne w tym obszarze należy mieć nadzieję, że wkrótce będzie to możliwe.

radca prawny Lucyna Łuczak-Noworolnik

Poruszane kwestie zostaną szerzej przedstawione na konferencji „E-administracja dla biznesu 2015”, która odbędzie się w dniach 14-15 kwietnia 2015 r. w Warszawie.