Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt zmian legislacyjnych, które mają na celu poprawić sytuację prawną pokrzywdzonego, oraz ułatwić dochodzenie rekompensaty za doznane w wyniku przestępstwa krzywdy. Prokurator Generalny wydał wytyczne w sprawie działań na rzecz pokrzywdzonego.
Biuro Prezydialne Prokuratury Krajowej Ministerstwie Sprawiedliwości uznało, że dla zapewnienia ofiarom przestępstw uzyskania w postępowaniu karnym faktycznej rekompensaty od sprawcy za doznane w wyniku przestępstwa straty materialne, oraz krzywdy fizyczne i psychiczne niezbędne jest uproszczenie i uporządkowanie aktualnych regulacji.
Planowane zmiany kodeksu karnego
Wśród planowanych zmian kodeksu karnego znajduje się praca rzecz społeczności lokalnej, która ma zastąpić obowiązek naprawienia szkody z art.39 pkt. 5. Ma ona polegać na wykonywaniu nieodpłatnej, dozorowanej pracy na cel społeczny wskazany przez sąd. Czas wykonywania tej usługi miałby trwać od dwóch do sześciu tygodni w wymiarze 5-20 godzin tygodniowo.
Sprawca zamiast spełnienia świadczeń na określony cel społeczny, związany z ochroną dobra naruszonego lub zagrożonego miałby wspierać ofiarę przestępstw.
W razie uznania sprawcy za winnego sąd orzeka o naprawieniu szkody w całości, lub w części, chyba że pokrzywdzony nie wyrazi takiej zgody. Wtedy sąd orzeka o wykonaniu pracy na rzecz społeczności lokalnej, lub świadczenia pieniężne. Orzekając o naprawieniu szkody sąd bierze pod uwagę uzgodnienia pomiędzy sprawcą, a pokrzywdzonym, oraz określa w wyroku termin i sposób wykonania orzeczenia.
Orzeczenie o naprawieniu szkody nie pozbawiałoby pokrzywdzonego prawa do dochodzenia pozostałych roszczeń od sprawcy przestępstwa na drodze postępowania cywilnego.
Co nowego w k.p.k. i k.k.w.?
Zmiany w kodeksie postępowania karnego mają prowadzić do zapewnienia uzyskania przez pokrzywdzonego naprawienia szkody.
Egzekucję zasądzonych roszczeń cywilnych z art.25 § 1 kodeksu karnego wykonawczego zastąpi obowiązek naprawienia szkody.
Również § 3 zmieniłby brzmienie, zgodnie z którym w pierwszej kolejności zaspokojeniu podlegałyby orzeczenia o naprawieniu szkody, a nie jak do tej pory zasądzone roszczenia cywilne.
Egzekucja świadczenia pieniężnego byłaby prowadzona według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.
Art.196 a będzie całkowicie przeredagowany w związku z rezygnacją z nawiązek, oraz przeznaczeniem świadczeń pieniężnych jedynie na fundusz wspierania ofiar przestępstw.
Wytyczne Prokuratora Generalnego
W sprawie działań na rzecz pokrzywdzonego Minister Sprawiedliwości wydał również szereg wytycznych, które mają być egzekwowane od dnia 15 marca 2009 roku.
Jednym z istotniejszych postulatów, który był przywoływany przez poprzednich ministrów jest procedura jednorazowego przesłuchiwania pokrzywdzonego w całym postępowaniu (jeśli nie ma żadnych nowych okoliczności), oraz każdorazowe informowanie o uprawnieniach.
Jedna z wytycznych głosi, iż niezależnie od pisemnego pouczenia o uprawnieniach, przy zawiadomieniu o przestępstwie oraz pierwszym przesłuchaniu pokrzywdzonego, należy udzielać mu dodatkowych ustnych informacji.
Pokrzywdzony powinien mieć świadomość, jakie skutki i korzyści płyną z tego, iż jest on pełnoprawną stroną postępowania, może być oskarżycielem posiłkowym, mieć pełnomocnika, składać wnioski i mieć wgląd do akt, może też wnieść powództwo cywilne przeciw sprawcy, czy domagać się od państwa pomocy finansowej.
Pokrzywdzonego należy informować o istnieniu organizacji pozarządowych, od których może uzyskać wszechstronne wsparcie, zwłaszcza szybką pomoc finansową.
Jedna z wytycznych głosi, aby w sprawach o przemoc w rodzinie do akt sprawy były dołączane Niebieskie Karty, a prokurator powinien zawsze informować sąd rodzinny o dostrzeżonych przejawach nieprawidłowego funkcjonowania rodziny, a w szczególności o przejawach demoralizacji dziecka.
Minister Sprawiedliwości zachęca prokuratorów do korzystania z możliwości kierowania niektórych spraw do mediacji, co pozwala na ugodowe zakończenie sprawy, połączone z naprawieniem przez sprawcę wyrządzonej szkody.
Minister uczula też prokuratorów by reagowali, gdy pokrzywdzony jest przed sądem pytany o sprawy nie związane z istotą procesu, a naruszające jego godność - np. o życie intymne.
Zdaniem ministra najważniejsza jest wytyczna, która mówi o tym, że nie wolno lekceważyć informacji o zagrożeniu pokrzywdzonego i jego najbliższych ze strony sprawcy.
Minister Sprawiedliwości podkreśla, że przestrzeganie powyższych reguł dotyczy także postępowań prowadzonych przez funkcjonariuszy Policji nadzorowanych przez prokuratorów.
Od 15 marca 2009 roku wizytatorzy będą kontrolować przestrzeganie praw ofiar przez prokuratorów prowadzących lub nadzorujących śledztwa.
Zobacz także:
Jak polepszyć sytuację pokrzywdzonego-seminarium
TK: Sąd polski może wystąpić do TSWE w trybie prejudycjalnyjm