Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził, iż doszło do naruszenia art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, który stanowi, iż nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Ponadto Europejski Trybunał Praw Człowieka podkreślił, iż na rozpatrzenie czeka ok. 160 skarg przeciwko Polsce, przedmiotowo tożsamych.
Problem systemowy
Europejski Trybunał Praw Człowieka w powyższym wyroku wskazał również na systemowy charakter problemu polskiego więziennictwa. Ponadto należy zaznaczyć, iż art. 46 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka nakłada na państwo sygnatariusza obowiązek wykonania wyroków Trybunału, nie tylko w postaci zadośćuczynienia( art. 448 k.c w związku z 24 k.c), ale co istotne zastosowania takich środków aby nie dochodziło do podobnych naruszeń w przyszłości.
Kroki podejmowane w celu rozwiązaniu problemu
Polska podjęła już pierwsze kroki w celu rozwiązania powyższego problemu, należy do nich zaliczyć m.in. ustawę z 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego, przyjęcie przez rząd programu mającego na celu stworzenie w więzieniach dodatkowych 17 000 miejsc. Kolejnym krokiem naprzód był wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 maja 2008 r. Sygn. akt SK 25/07, w którym Trybunał uznał art. 248 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557, ze zm.) w związku z niepełnym i niedookreślonym uregulowaniem pojęcia „czas określony" zezwalający organom władzy publicznej na dowolne i arbitralne umieszczanie osadzonych w zakładzie karnym za niezgodny z art. 40, art. 41 ust. 4 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Stanowił on także bodziec do zmiany ustawy z 9 października 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 190, poz. 1475). Znacznemu rozbudowaniu uległ także art. 110 § 2 k.k.w. w myśl którego powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, wynosi nie mniej niż 3 m2 . Powyższy przepis ma charakter standardu minimum jaki zapewnia się w zakresie warunków socjalnych osobom odbywającym karę w jednostkach penitencjarnych (tak (por. S. Lelental, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2001, s. 306 i 606). Przewidziane w art. 110 k.k.w. minimum powierzchni mieszkalnej należy do najniższych w porównaniu do unormowań obowiązujących w systemach penitencjarnych innych państw europejskich. Nieliczne są kraje, w których minimum powierzchni mieszkalnej dla jednego skazanego jest niższe niż 3 m2
(por. J. Jasiński, Problem przeludnienia zakładów karnych, „Przegląd Więziennictwa Polskiego"1997, Nr 15, s. 22-25; N. Pawłowska, Prawo podmiotowe więźniów do powierzchni mieszkalnej, „Państwo i Prawo" 6/2007, s. 81, 82).
Wnioski
Wyrok potwierdza konieczność szybkiej reformy polskiego więziennictwa (M. Bernatt, B. Grafowska, Przeludnienie w polskich więzieniach jest problemem systemowym, In: Biuletyn Informacyjny, październik 2009, Nr 10, ISSN 1689-87 37).
Konieczne jest również dokonanie takich zmian w polskim prawie, które stworzą polskiemu więziennictwu realną możliwość dostosowania się do europejskich norm, inaczej notorycznie Skarb Państwa będzie zobligowany do wypłaty pokaźnych sum w ramach zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych osadzonych.
ETPC wydał wyrokw sprawie Orchowski przeciwko Polsce (nr 178885/04)w dniu 22 październik 2009 roku.
Paulina Szewioła