Sąd Najwyższy w dniu 26 października 2011 roku wydał postanowienie, w którym orzekł, że status procesowy aplikanta adwokackiego przy zastępowaniu obrońcy nie różni się od tego, który przysługuje adwokatowi jako obrońcy.
SN w swoim postanowieniu musiał odpowiedzieć na pytanie czy oświadczenie aplikanta adwokackiego, w którym informował podczas przeszukania, że określone dokumenty dotyczą wykonywania funkcji obrońcy, miało taką moc, jak oświadczenie obrońcy i czy obligowało organ dokonujący przeszukania do pozostawienia tych dokumentów bez zapoznawania się z ich treścią.
Art. 225§3 k.p.k. stanowi, że jeżeli obrońca, od którego żąda się wydania rzeczy lub u którego dokonuje się przeszukania, oświadczy, iż wydane lub znalezione pisma lub inne dokumenty obejmują okoliczności związane z wykonywaniem przez niego funkcji obrońcy, organ dokonujący czynności pozostawia te dokumenty bez zapoznawania się z ich treścią lub wyglądem. W opinii Sądu Najwyższego przy rozważaniu, czy taki sam skutek wywołuje także oświadczenie aplikanta adwokackiego, konieczne jest poznanie racji i uwarunkowań prawnych, dla których ustawodawca zdecydował, że oświadczenie obrońcy o treści podanej w art. 225§3 k.p.k., ma bezwzględnie wiążący skutek dla organu dokonującego przeszukania.
Zobacz: NSA: Aplikant może zostać skreślony z listy za brak wiedzy
Sednem zagadnienia jest zatem ustalenie jakim wartościom prawnym służy unormowanie w art. 225§3 k.p.k. i skąd wynika zróżnicowanie trybów postępowania w wypadku złożenia sprecyzowanego w nim oświadczenia przez obrońcę i przez „inną osobę”.
Ochrona tajemnicy obrończej
W opinii SN art. 225§3 k.p.k. ma gwarantować ochronę tajemnicy obrończej w sytuacji, gdy taka potrzeba wyłoni się przy czynnościach zatrzymania rzeczy i przeszukania. Prawo do obrony urzeczywistnia się dzięki konkretnym ustawowym gwarancjom służącym oskarżonemu, a także jego obrońcy. Podstawowe wśród nich znaczenie ma instytucja tajemnicy obrończej, spełniająca zarazem rolę jednego z fundamentalnych elementów wykonywania zawodu adwokata, mieszcząca się w sferze szerzej pojętej tajemnicy zawodowej adwokata. Wiedza obrońcy dotycząca sprawy jest tajemnicą dla organów prowadzących postępowanie karne. Dysponuje nią sam obrońca, w porozumieniu z oskarżonym i na jego korzyść. Organy procesowe nie są uprawnione do uzyskiwania tej wiedzy od obrońcy środkami przewidzianymi w procedurze karnej.
Jak wskazał Sąd Najwyższy już z samej natury tajemnicy obrończej wynika, że jako taka nie podlega weryfikacji przez organ prowadzący postępowanie, bądź wykonujący zleconą mu czynność procesową.
Czy aplikant jest obrońcą ?
Sąd Najwyższy odnosząc się do kwestii kategorii podmiotów składających oświadczenie o treści podanej w art. 225§3 k.p.k. podkreślił, że rzecz sprowadza się do tego, czy oświadczenie aplikanta ma moc oświadczenia obrońcy, czy też „innej osoby”, o której mowa w tym przepisie. W opinii SN podstawowe znaczenie ma tu przepis art. 82 k.p.k., zgodnie z którym obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury.
A przepisy Prawa o adwokaturze nie zastrzegają, że nie jest dopuszczalne wykonywanie czynności adwokata (również w roli obrońcy) przez osoby nie wpisane na tę listę.
Przewidują wręcz taką możliwość. W art. 77 uprawnia się bowiem aplikanta adwokackiego, który odbył sześć miesięcy aplikacji, do zastępowania adwokata przed sądem rejonowym, organami ścigania, organami państwowymi, samorządowymi i innymi instytucjami.
W przepisie tym nie wyłącza się z zakresu zastępowania adwokata przez aplikanta żadnego typu czynności, które adwokat może podejmować przed wymienionymi organami. Oznacza to, że zastępowanie adwokata przez aplikanta adwokackiego przed tymi organami może obejmować wszystkie funkcje i czynności, do których uprawniony jest adwokat. Warunkiem formalnym skutecznego prawnie zastępowania jest upoważnienie do zastępowania udzielone przez adwokata umocowanego do działania w konkretnej sprawie.
Zobacz: WSA: Niezaliczone kolokwium podstawą do skreślenia z listy aplikantów?
SN orzekł, iż zastępowanie adwokata w postępowaniu karnym na podstawie upoważnienia spełniającego wymogi z art. 77 ustawy Prawo o adwokaturze, legitymuje aplikanta adwokackiego do wykonywania funkcji obrońcy w pełnym zakresie, przy czym w postępowaniu przygotowawczym także w toku czynności procesowych, w których obrońca może brać udział. Nie ma żadnych przesłanek ku temu, by prawne znaczenie działań aplikanta adwokackiego w poszczególnych stadiach postępowania karnego postrzegać inaczej, niż w odniesieniu do adwokata występującego w roli obrońcy. Wraz z przyjęciem upoważnienia aplikant przejmuje status beneficjenta, a zarazem strażnika tajemnicy obrończej, bo przecież podczas zastępowania obrońcy nie może ona być chroniona w mniejszym stopniu, niż przy wykonywaniu tej funkcji przez adwokata- zauważył Sąd Najwyższy. Status procesowy aplikanta adwokackiego przy zastępowaniu obrońcy nie różni się od tego, który przysługuje adwokatowi jako obrońcy. Występuje on jako alter ego obrońcy i korzysta z przysługujących mu uprawnień.
PS/Źródło:SN
Zobacz także:
Niezaliczone kolokwium jest podstawą do skreślenia z listy aplikantów