Podczas dwudniowej konferencji dotyczącej nowelizacji prawa autorskiego poruszono wiele istotnych kwestii dotyczących aktualnego stanu prawnego, najbliższych zmian w ustawie, oraz kolejnych propozycji ulepszeń ustawy o prawie autorskim.
Obecny kształt prawa autorskiego określa ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przez 15 lat obowiązywania znowelizowano ją 16 razy, co pokazuje jak dalece jest ona niedoskonała i nieprecyzyjna. Wyzwaniem jest wprowadzenie do ustawy definicji jakimi posługuje się prawo autorskie w dobie cyfryzacji oraz dopasowanie ustawy do potrzeb XXI wieku.
W poprzedniej kadencji Sejmu trwały prace nad trzema nowelizacjami, które dotyczyły:
-art. 108 ust.3, dotyczącego zatwierdzenia tabeli wynagrodzeń,
-Funduszu Pomocy Twórczości,
-art. 24-tzw. ustawa fryzjerska- artykuł ten dotyczył korzystania z chronionych utworów w zakładach drobnej wytwórczości i małych punktach usługowych.
Prace Sejmu nad tymi zmianami zostały przerwane. Kolejny projekt został przyjęty przez Radę Ministrów 6 stycznia 2009 roku, pierwsze czytanie w Sejmie odbędzie się 19 lutego 2009 roku.
Zapełnienie luki w przepisach
Mec. Joanna Hetman-Krajewska z kancelarii Patrimonium zakreśliła istotny problem, jakim jest zapełnienie luki po art.108 ust.3 prawa autorskiego, dotyczącego zatwierdzeń tabeli wynagrodzeń, który po wyroku TK z 24 stycznia 2006 r. został uznany za niezgodny z Konstytucją i stracił moc obowiązywania z dniem 1 września 2006 roku. Trybunał uznał, że w tym postępowaniu użytkownicy praw autorskich nie mają zagwarantowanych możliwości uczestniczenia w tym postępowaniu.
Nowela ma rozszerzyć zakres tabel wynagrodzeń o przedmioty praw pokrewnych, dotychczas obejmowały one utwory i artystyczne ich wykonania. Istotnym novum będzie także obowiązek publikowania tabel.
Zmiana wprowadza również wyznaczoną przez Ministra Kultury jedną organizację zbiorowego zarządzania, której zadaniem będzie pobór wynagrodzeń i udzielanie licencji. Pozostałe organizacje zbiorowego zarządzania wyznaczonej organizacji miałyby udzielać pełnomocnictwa.
Powołanie Sądów Własności Intelektualnej jest zdaniem adw. Hetman-Krajewskiej istotnym krokiem zmierzającym do ulepszenia funkcjonowania prawa autorskiego. Pierwszym krokiem do powołania tych wyspecjalizowanych sądów jest wyznaczenia przez Ministra Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia jednego sądu okręgowego do rozpoznawania spraw zainicjowanych w wyniku odwołań od orzeczeń Komisji prawa Autorskiego. Planowana zmiana ma zacząć obowiązywać 1 stycznia 2010 roku.
Mec. Ewa Ziemiszewska z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pozytywnie oceniła projekt nowelizacji przygotowany przez grupę ekspertów. Jej zdaniem dopasowanie prawa autorskiego do prawa Unii Europejskiej jest trudnym, aczkolwiek koniecznym wyzwaniem.
W opinii Marka Bukowskiego z Kancelarii Prawnej Bukowski i Wspólnicy dobre rozwiązania z XX wieku obecnie nie spełniają się. Negatywnie ocenił kompetencje Komisji Prawa Autorskiego dotyczącą zmian tabeli wynagrodzeń. Wśród zaproponowanych przez niego zmian znalazły się:
-skrócenie okresu ochrony utworu z 70 do 20-30 lat,
-zmiana art. 50 dotyczącego odrębnych pól eksploatacji,
-sprecyzowanie terminu „dozwolony użytek”.
Komu służy prawo autorskie ?
Podczas spotkania z ekspertami przywołany został tzw. casus Korczaka, którego dziedzictwo po śmierci zostało wykupione przez Skarb Państwa, a zgodnie z ustawą powinno należeć do tzw. domeny publicznej. W sytuacji wydania wniosku o korzystanie z utworów Janusza Korczaka Skarb Państwa licytuje się z Ministerstwem Kultury o kompetencje w kwestii udzielania tego typu zezwolenia.
„Prawo autorskie ma służyć autorom, ale także społeczeństwu”- podkreślił mec. Wojciech Dziomdziora z kancelarii prawnej Cottyn-Lecoutre, Barbasiewicz i Łyś-Gorzowska, zwracając uwagę na funkcję jaką ma do spełnienia omawiana podczas konferencji ustawa.
Mec. Barłomiej Witucki z Business Software Aliance- największej organizacji zajmującej się promowaniem legalności oprogramowań i walką z piractwem komputerowym, omówił skalę piractwa w Polsce, które obecnie sięga 57 %. Dla porównania w Europie problem ten wynosi 35 %, a na świecie 38%. W Europie Polska jest na czwartym miejscu pod względem nielegalnej kradzieży oprogramowań komputerowych, zaraz po Grecji, Bułgarii i Rumunii.
-Największym problemem w naszym kraju jest społeczne przyzwolenie na kradzież ,czy kopiowanie oprogramowań-powiedział Mec. Witucki. Jego zdaniem konieczna jest zmiana postaw wśród obywateli, do czego potrzeba czasu, działań oraz skutecznych instrumentów prawnych.
Drugiego dnia konferencji dr Wojciech Machała z Uniwersytetu Warszawskiego podkreślił, iż definicja utworu jest typowo polskim osiągnięciem, które powstało na potrzebę ustawy o prawie autorskim w 1994 roku. Wcześniej pojęcie to nie było znane w polskim systemie prawnym.
Omówiona została różnica między plagiatem, który jest skrajnym przypadkiem przejęcia cudzej twórczości, sygnowanej swoim nazwiskiem, a zapożyczeniami. Mamy z nimi do czynienia np. w sytuacji cytowania cudzej twórczości.
Zdaniem Mec. Oskara Tułodzieckiego z Kancelarii Prawnej Hogan & Hartson Jamka Galos w polskim systemie prawnym dominuje niski poziom orzecznictwa dotyczącego zagadnień związanych z prawem autorskim, zdarza się. że wyrok jest kwestią przypadku, dlatego powołanie wyspecjalizowanego Sądu Własności Intelektualnej jest konieczne.
-Mimo, iż sankcje w przypadku naruszenia praw autorskich są dotkliwe, prawo w tym zakresie nie jest przestrzegane-dodał Mec. Tułodziecki.
Reprezentanci Kancelarii Prawnej Lassota i Partnerzy- Mec. Joanna Lassota i Mec. Marcin Lassota omówili najczęstsze błędy popełniane przy sporządzaniu umów prawa autorskiego.
Szczegółowo wyczerpana została tematyka koniecznych postanowień w umowach autorskich, oraz zasady formułowania klauzul umownych. Podczas wykładu omówiono często mylone ze sobą: umowę o przeniesienie praw autorskich i umowę o korzystanie z praw, tzw. umowa licencyjna, która może być wyłączna i niewyłączna (wtedy forma jej zawarcia jest dowolna,np. ustna, lub dorozumiana ).
Zdaniem Mec. Lassoty najczęstszymi błędami umowach prawa autorskiego są m. in:
-podanie wynagrodzenia bez określenia jakich składników dotyczy,
-brak postanowień co do sposobu wykonywania, lub niewykonywania praw autorskich,
-nieustalenie losu egzemplarzy wytworzonych podczas umowy po jej wygaśnięciu.
Mec. Doroty Bryndal z Kancelarii Prawnej Gessel omówiła kwestię dozwolonego użytku, który nie może naruszać normalnego korzystania z utworu, tak jak nie może godzić w interes twórcy. W sytuacji spornej to użytkownik jest zobowiązany wykazać, że jego działania nie naruszały praw wyłącznych twórcy. Istotną kwestią jest aby dozwolony użytek nie służył celom komercyjnym
Pani Mecenas przedstawiła najważniejsze założenia Zielonej Księgi-Prawo Autorskie w gospodarce opartej na wiedzy z 22 lipca 2008 roku. Głównym zadaniem tego dokumentu jest zachęcenie do publicznej debaty nad najlepszymi sposobami rozpowszechniania w środowisku online wiedzy związanej z badaniami, nauką i edukacją. Celem księgi jest przedstawienie szeregu kwestii związanych z rolą praw autorskich w "gospodarce opartej na wiedzy" i rozpoczęcie konsultacji w tej sprawie.
W Polsce pod pojęciem podręczników obecnie rozumiany jest utwór papierowy, konieczne jest rozszerzenie pojęcie tego nośnika materialnego na egzemplarz w formacie cyfrowym-dodała Mec. Dorota Bryndal.
W opinii większości panelistów problem stanowią przepisy, które niejednokrotnie są nieprecyzyjne i niedokładne. Na przykład istotne dla przeciętnego obywatela pojęcie dozwolonego użytku nie jest skonkretyzowane i nie zawsze jasne jest czy granica owego dozwolonego użytku jest już przekroczona.
Mimo, iż działania ustawodawcy zmierzają do skonkretyzowania prawa autorskiego, jest to dziedzina w której każda decyzja sądu jest podejmowana indywidualnie-ad casum, w zależności od konkretnej sytuacji.
Konferencja „Nowelizacja Prawa Autorskiego” zorganizowana w Warszawie przez Cooper Conferences stanowiła świetną okazję dla praktyków, oraz ekspertów zajmujących się na co dzień prawem autorskim do wymiany własnych opinii i propozycji ulepszeń ustawy o prawie autorskim.