Sejm przyjął projekt ustawy upoważniający Prezydenta RP do złożenia oświadczenia o uznaniu jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w sprawach karnych. Gdy ustawa wejdzie w życie, polskie sądy będą mogły zadawać pytania prawne ETS także w tych sprawach.
Na podstawie artykułu 35 Traktatu Unii Europejskiej (TUE) jurysdykcja zostaje przyznana Europejskiemu Trybunałowi Sprawiedliwości do rozstrzygania w trybie orzeczenia wstępnego w przedmiocie ważności i wykładni decyzji ramowych i decyzji, współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, oraz ważności i wykładni przepisów wykonawczych do tych konwencji.
Jurysdykcja ta jest fakultatywna, co oznacza, że zależy ona od złożenia przez państwo członkowskie stosownego oświadczenia na podstawie art. 35 ust. 2 Traktatu. Takie oświadczenie może być złożone w każdym czasie.
Dwie opcje
Państwo członkowskie składając oświadczenie może zgodnie z art. 35 ust. 3 pkt a zastrzec prawo występowania do Trybunału o wydanie orzeczenia wstępnego tylko dla sądów, których orzeczenia nie podlegają dalszemu zaskarżeniu. Z tym, że należy przyjąć, iż chodzi o orzeczenia, które nie mogą być zaskarżone w drodze zwykłych środków odwoławczych.
Drugą opcją jest wskazanie, że każdy sąd tego państwa ma takie uprawnienie (art. 35 ust. 3 pkt b). Jak dotąd 16 państw członkowskich UE uznało jurysdykcje ETS w tych kwestiach.
Część państw członkowskich, tj. Austria, Belgia, Czechy, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy wyszło poza opcje przewidziane w art. 35 ust. 3 pkt a i pkt b TUE. Państwa te nałożyły na sądy ostatniej instancji obowiązek (nie zaś możliwość – jak przewidziano w art. 35 TUE) zwrócenia się do ETS w trybie prejudycjalnym.
Jurysdykcja ETS a prawo polskie
W odniesieniu do Rzeczypospolitej Polskiej ETS posiada już jurysdykcję w zakresie wykładni i ważności prawa wspólnotowego (tzw. pierwszy filar UE) – przewiduje ją wprost art. 234 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE), wiążący dla Rzeczypospolitej Polskiej od dnia przystąpienia do UE.
W chwili obecnej ETS nie ma natomiast w przypadku Rzeczypospolitej Polskiej generalnej jurysdykcji w zakresie instrumentów prawnych dotyczących współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych (trzeci filar UE).
Uznanie jurysdykcji ETS w sprawach objętych art. 35 TUE, niezależnie od tego, w jakim
zakresie nastąpi, nie pociągnie za sobą konieczności wprowadzenia zmian w
obowiązującym prawie, a przepisy art. 35 znajdą bezpośrednie zastosowanie w polskim
porządku prawnym.
Konsekwencje prawne przyjęcia ustawy
Istotną kwestią jest fakt, że system jurysdykcji ETS w pewnym zakresie opiera się na zasadzie precedensu, w związku z czym orzeczenia wydane przez ETS wiążą co prawda w jednej sprawie, maja jednak wpływ na kształtowanie się linii orzecznictwa.
W przypadku nie złożenia przez Polskę oświadczenia polskie sądy zostaną pozbawione przydatnego instrumentu jakim możliwość wystąpienia do ETS w zakresie przewidzianym przez art.35 ust.1 TUE odnośnie rozstrzygania spraw dotyczących współpracy sądowej i policyjnej w sprawach karnych.
W chwili obecnej ustawa o jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości czeka na rozpatrzenie przez Senat.