Ministerstwo sprawiedliwości przekazało do uzgodnień międzyresortowych projekt ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury. Zakłada on zupełnie nowy model kształcenia sędziów i prokuratorów. Wykonuje też wyrok Trybunału Konstytucyjnego kwestionujący funkcję orzeczniczą asesora.
W październiku 2007 roku Trybunał Konstytucyjny uznał , że powierzenie asesorom sądowym sprawowania wymiaru sprawiedliwości jest sprzeczne z normami Konstytucji RP. Wyrok ten stał się przyczynkiem do dyskusji na temat modelu kariery sędziowskiej w Polsce oraz potrzebą jego zasadniczej zmiany.
Obecne przepisy
Dotychczasowy system naboru na stanowiska sędziów sądów rejonowych opierał się na aplikacji oraz asesurze, połączonej z powierzeniem na czas oznaczony pełnienia czynności sędziowskich i zakończonej oceną pracy. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego powoduje, że niezbędne jest dokonanie daleko idących modyfikacji zasad dostępu do stanowisk sędziowskich oraz opracowanie innego niż asesura modelu weryfikacji umiejętności praktycznych i predyspozycji osób kandydujących na stanowiska sędziowskie.
Ministerstwo Sprawiedliwości podkreśla, że rezygnacja ze swoistego okresu próby, jaki stanowiła asesura, powoduje konieczność zagwarantowania odpowiedniego poziomu szkolenia kandydatów na stanowiska sędziowskie, co wymaga zmian dotychczasowego kształtu aplikacji.
Projektowane zmiany
Jeśli wejdzie w życie ustawa, której projekt przygotował resort, szkolenie przyszłych sędziów i prokuratorów będzie scentralizowane. W miejsce Krajowego Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury powstanie Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury.
W projekcie czytamy, że do zadań Krajowej Szkoły będzie należeć prowadzenie aplikacji ogólnej, której celem jest przygotowanie osób poddanych szkoleniu do zajmowania stanowisk: referendarza sądowego, asystenta sędziego i asystenta prokuratora oraz aplikacji sędziowskiej i prokuratorskiej, nakierowanej na szkolenie przyszłych sędziów i prokuratorów (asesorów prokuratorskich). Krajowa Szkoła będzie nadto prowadzić - podobnie jak dotychczas Krajowe Centrum Szkolenia Kadr Sądów Powszechnych i Prokuratury - szkolenie i doskonalenie zawodowe sędziów, prokuratorów, asesorów prokuratury, referendarzy sądowych, asystentów sędziów, asystentów prokuratorów, zawodowych kuratorów sądowych oraz urzędników sądów i prokuratury, w celu uzupełnienia ich specjalistycznej wiedzy i podniesienia umiejętności bądź kwalifikacji zawodowych.
Kolejnym zadaniem, jakie projekt powierza Krajowej Szkole, jest prowadzenie analiz i badań służących ustaleniu kompetencji i kwalifikacji przypisanych do stanowisk pracy w sądach i prokuraturze, celem ich wykorzystania w działalności szkoleniowej.
Szkolenie wstępne i ustawiczne
MS w swoim projekcie przewiduje , że Krajowa Szkoła będzie realizować swoje ustawowe zadania w dwóch segmentach tj. szkolenia ustawicznego oraz szkolenia wstępnego.
Projekt zakłada, że szkolenie wstępne kadr sądów i prokuratury składałoby się z dwóch etapów. Pierwszy etap szkolenia stanowiłaby aplikacja ogólna, trwająca 12 miesięcy. Kolejny etap stanowiłyby aplikacje specjalistyczne – sędziowska i prokuratorska. Warunkiem przyjęcia na aplikację ogólną będzie złożenie dwuetapowego egzaminu konkursowego, składającego się z części testowej, mającej na celu sprawdzenie wiedzy kandydata z poszczególnych dziedzin prawa i nauk pokrewnych, oraz pracy pisemnej sprawdzającej umiejętność stosowania argumentacji prawniczej, zasad wykładni oraz kwalifikowania stanów faktycznych. Kandydaci będą przyjmowani na aplikację ogólną według kolejności na liście kwalifikacyjnej, określanej stosownie do wyników uzyskanych w konkursie, aż do wyczerpania wyznaczonego przez Ministra Sprawiedliwości limitu miejsc.
Aplikacja sędziowska trwać będzie 54 miesiące i obejmować dwa etapy: 30-miesięczny okres zajęć w Krajowej Szkole i odpowiadających im praktyk oraz 24-miesięczny staż.
Trzy drogi do zawodu
Projekt ministra sprawiedliwości wprowadza także zmiany w ustawie - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Przewidują one trzy równorzędnie traktowane, drogi dochodzenia do stanowisk sędziowskich.
Projekt zachowuje też dotychczasową zasadę, iż uprawnienie do ubiegania się o stanowisko sędziego przysługuje osobom mającym tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych. Projekt zakłada likwidację obowiązującej obecnie aplikacji referendarskiej.