Znowelizowana ustawa Prawo o notariacie, wprowadzająca instytucję notarialnego poświadczenia dziedziczenia weszła w życie 2 października 2008 roku. Obecnie brak jest jednak możliwości wykonywania przepisów ustawy, ponieważ elektroniczny rejestr umożliwiający poświadczenie nabycia spadku nie jest jeszcze gotowy.

Do tej pory po śmierci spadkodawcy należało przeprowadzić w sądzie postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. Jego skutkiem jest postanowienie sądu określające kto i w jakich częściach dziedziczy spadek po zmarłej osobie.

Elektroniczny rejestr

Instytucja pozasądowego poświadczenia prawa do spadku znana jest w innych europejskich porządkach prawnych. Stanowi ona ułatwienie dochodzenia roszczeń spadkowych oraz przyśpieszenie postępowania w tym zakresie.

Od 2 października 2008 r. w sprawach gdzie nie ma sporu pomiędzy spadkobiercami alternatywnie zamiast do sądu będzie można pójść do notariusza, który po odebraniu od wszystkich uczestników postępowania wymaganych oświadczeń sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Będzie miał on taką samą moc jak postanowienie sądu. Warunkiem jednak będzie zarejestrowanie takiego aktu w elektronicznym rejestrze. Obowiązek jego stworzenia i sfinansowania ustawodawca nałożył na Krajową Radę Notarialną.

Przyspieszenie postępowania

Wprowadzone zmiany mają na celu przyspieszenie postępowania w tym zakresie oraz odciążenie sądów w postępowaniu spadkowym. Nadanie notariuszom uprawnienia do sporządzenia poświadczenia dziedziczenia ma także na celu umożliwienie spadkobiercom wyboru sposobu stwierdzenia nabycia spadku. O ile sądowe stwierdzenie nabycia spadku może być dokonane wyłącznie w siedzibie sądu spadku, o tyle notarialne poświadczenie dziedziczenia może być dokonane w dowolnej miejscowości.

Projekt zmian zakłada, że spadkobiercy na potwierdzenie swoich praw do spadku będą mogli uzyskać notarialne poświadczenie dziedziczenia posiadające taką samą moc prawną co sądowe stwierdzenie nabycia spadku. Ministerstwo przewiduje, że w praktyce postępowanie przed notariuszem będzie przebiegać znacznie szybciej niż przed sądem państwowym. Nowe rozwiązanie odciąży także sądy.

Trzyetapowa procedura
Prowadzone przed notariuszem postępowanie o wydanie aktu poświadczenia dziedziczenia będzie się składało z trzech zasadniczych etapów. Pierwszy polega na sporządzeniu protokołu dziedziczenia przy udziale wszystkich osób branych pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Odbiera od nich wtedy oświadczenia m.in. o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia. Przed sporządzeniem protokołu dziedziczenia notariusz poucza osoby biorące udział w tej czynności o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń. Notariusz nie ma natomiast możliwości sprawdzenia prawdziwości oświadczeń spadkobierców.
Etap drugi to sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia, który musi zaakceptować każdy z uczestników postępowania. Etap ostatni polega na zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia w elektronicznym rejestrze prowadzonym przez Krajową Radę Notarialną.

Obecny system nie jest przygotowany na stosowanie znowelizowanej ustawy. Należy jednak mieć nadzieję, że obowiązek stworzenia i sfinansowania elektronicznego rejestru umożliwiającego poświadczenie nabycia spadku, jaki został nałożony przez ustawodawcę na Krajową Radę Notarialną zostanie jak najwcześniej zrealizowany.

Znowelizowane przepisy prawa o notariacie weszły w życie 2 października 2008 r. (Dz.U. z 2002 r. nr.42, poz.369z późn.zm).
Krajowa Rada Notarialna poinformowała, iż obecnie rejestr jest jeszcze testowany i ma zacząć działać od 18 października 2008 r.
Anna Sergiej