Znowelizowana ustawa Prawo o notariacie, wprowadzająca instytucję notarialnego poświadczenia dziedziczenia weszła w życie 2 października 2008 roku. Obecnie brak jest jednak możliwości wykonywania przepisów ustawy, ponieważ elektroniczny rejestr umożliwiający poświadczenie nabycia spadku nie jest jeszcze gotowy.
Do tej pory po śmierci spadkodawcy należało przeprowadzić w sądzie postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. Jego skutkiem jest postanowienie sądu określające kto i w jakich częściach dziedziczy spadek po zmarłej osobie.
Elektroniczny rejestr
Instytucja pozasądowego poświadczenia prawa do spadku znana jest w innych europejskich porządkach prawnych. Stanowi ona ułatwienie dochodzenia roszczeń spadkowych oraz przyśpieszenie postępowania w tym zakresie.
Od 2 października 2008 r. w sprawach gdzie nie ma sporu pomiędzy spadkobiercami alternatywnie zamiast do sądu będzie można pójść do notariusza, który po odebraniu od wszystkich uczestników postępowania wymaganych oświadczeń sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Będzie miał on taką samą moc jak postanowienie sądu. Warunkiem jednak będzie zarejestrowanie takiego aktu w elektronicznym rejestrze. Obowiązek jego stworzenia i sfinansowania ustawodawca nałożył na Krajową Radę Notarialną.
Przyspieszenie postępowania
Wprowadzone zmiany mają na celu przyspieszenie postępowania w tym zakresie oraz odciążenie sądów w postępowaniu spadkowym. Nadanie notariuszom uprawnienia do sporządzenia poświadczenia dziedziczenia ma także na celu umożliwienie spadkobiercom wyboru sposobu stwierdzenia nabycia spadku. O ile sądowe stwierdzenie nabycia spadku może być dokonane wyłącznie w siedzibie sądu spadku, o tyle notarialne poświadczenie dziedziczenia może być dokonane w dowolnej miejscowości.
Projekt zmian zakłada, że spadkobiercy na potwierdzenie swoich praw do spadku będą mogli uzyskać notarialne poświadczenie dziedziczenia posiadające taką samą moc prawną co sądowe stwierdzenie nabycia spadku. Ministerstwo przewiduje, że w praktyce postępowanie przed notariuszem będzie przebiegać znacznie szybciej niż przed sądem państwowym. Nowe rozwiązanie odciąży także sądy.
Obecny system nie jest przygotowany na stosowanie znowelizowanej ustawy. Należy jednak mieć nadzieję, że obowiązek stworzenia i sfinansowania elektronicznego rejestru umożliwiającego poświadczenie nabycia spadku, jaki został nałożony przez ustawodawcę na Krajową Radę Notarialną zostanie jak najwcześniej zrealizowany.