Dnia 18 maja 2010 r. w Warszawie w ramach programu Sprawne Państwo odbyła się konferencja Prawo unijne w praktyce – wpływ organizacji administracji rządowej na dostosowanie polskiego prawa do dyrektyw UE.
Konferencja poświęcona została tematyce efektywności i terminowości transpozycji prawa wspólnotowego w pięciu państwach członkowskich Unii Europejskiej. Zaproszeni prelegenci dyskutowali na temat praktycznych aspektów wdrażania prawa wspólnotowego w Polsce i proponowali szereg rozwiązań, które usprawniłyby ten proces.
Punktem wyjścia debaty był raport autorstwa dr Radosława Zubka oraz dr Katariny Staronovej „Wykonywanie prawa Unii Europejskiej: Wpływ organizacji rządowej na transpozycje dyrektyw UE”, sporządzony w ramach Programu Sprawne Państwo, którego przedmiotem jest analiza mechanizmów centralnej koordynacji transpozycji prawa UE w pięciu państwach członkowskich (Czechy, Estonia, Polska, Słowenia, Węgry) w latach 2005- 2008. Dr Rafał Zubik zapoznał uczestników konferencji z podstawowymi wnioskami płynącymi z jego treści. W swoim wystąpieniu przedstawił między innymi wyniki badań mechanizmów centralnej i resortowej koordynacji transpozycji prawa oraz ich wpływu na deficyt terminowej transpozycji prawa UE w poszczególnych państwach Wykazał, iż istnieją zależności pomiędzy siłą koordynacji w poszczególnych państwach, a wysokością ich deficytów transpozycji prawa. Według zaprezentowanych wykresów Polska zaraz po Czechach jest drugim spośród wymienionych krajów z największym deficytem transpozycji prawa UE.
"Z naszych obserwacji wynika, że władze powinny rozważyć wprowadzenie regularnego raportowania postępów wdrożeń przepisów UE na poziomie rządowym i ministerialnym. Widzimy też, że istnieje konieczność usprawnienia systemów planowania implementacji i jednoczesnego wsparcia legislacji krajowej" – mówi Radosław Zubek.
Terminowość i poprawność przyjmowania dyrektyw jest niezwykle istotna dla całej gospodarki unijnej. Dlatego jeśli Polska nie podejmie działań w celu zmniejszenia liczby dyrektyw, których wdrożenie się opóźnia, KE będzie mogła nałożyć na nasz kraj wysokie kary finansowe.W procesie identyfikowania przyczyn opóźnień należy wziąć pod uwagę stopień pierwotnego dopasowania systemu prawnego danego państwa do zasad panujących w UE. Zrozumienie tej zależności i wyciągnięcie z niej wniosków może pomóc we wskazaniu potencjalnych przeszkód przy wprowadzaniu dyrektyw unijnych. Z opracowania wynika również, że nie bez znaczenia dla tempa implementacji, są poglądy polityków oraz zasoby, jakimi dysponuje administracja odpowiedzialna za te procesy.
Po prezentacji raportu, w dyskusji panelowej moderowanej przez dr Renatę Hayder z programu Sprawne Państwo, poza autorem raportu, wzięli także udział: Dr Antoaneta Dimitrova z Uniwersytetu w Leiden, Prof. Dr Klaus H. Goetz z Uniwersytetu w Poczdamie, Cezar Herma z MSZ oraz Nina Półtorak (Partner Ernst & Young).
Podczas dyskusji poruszano szereg ważnych, z punktu widzenia transpozycji prawa UE, kwestii praktycznych. Dyskutowano na temat przyczyn deficytu, wśród których znalazły się między innymi czynniki instytucjonalne i prawne, preferencje polityczne oraz efektywność administracji a także brak woli politycznej. Podkreślano przy tym braki oraz słabości w polskim procesie transpozycji i implementacji prawa UE. Postulowano między innymi konieczność stworzenia mechanizmów kontroli nad wdrażaniem prawa unijnego, która dałaby możliwość wydawania wiążących poleceń przez stosowne organy. Zwrócono również uwagę na częste uchybianie terminom wyznaczonym na implementację, które spowodowane jest opieszałością urzędników oraz brakiem odpowiedniego planowania działań. Ożywioną dyskusję zrodziła teza o wpływie koordynacji centralnej i resortowej na transpozycję prawa UE. Zgodnie z raportem słaba koordynacja zwykle oznacza również duży deficyt transpozycji. Jak zauważyła Antoaneta Dimitrova, nie sprawdza się to w przypadku Dani - lidera jeśli chodzi terminowość transpozycji prawa – w której brak silnej koordynacji na szczeblu centralnym jak i resortowym. Istnieje tam za to wysokie poczucie odpowiedzialności za podejmowane decyzje.
Podczas konferencji dostrzeżono także konieczność zmian wiodących do usunięcia oraz zapobiegania nieprawidłowościom we wdrażaniu jak i stosowaniu prawa UE. Postulowano także konieczność wzmocnienia pozycji Rządu RP w procesie implementacji prawa UE.
"Co roku wszystkie kraje członkowskie muszą przyjmować wiele aktów prawnych, żeby wypełnić zobowiązania dotyczące implementacji prawa wspólnotowego. Naturalne jest to, że nowi członkowie mogą sobie radzić dużo gorzej niż kraje „starej” Unii, jednak patrząc na różnice w opóźnieniach widać, że istnieje potrzeba znalezienia przyczyn tak dużej zwłoki" - tłumaczy Radosław Zubek.
Raport "Wykonywanie prawa Unii Europejskiej: Wpływ organizacji administracji rządowej na transpozycję dyrektyw UE" powstał w ramach programu Ernst & Young Sprawne Państwo.
Magdalena Galas