W dniu 5 czerwca 2013 roku weszła w życie ustawa o środkach przymusu bezpośredniego, która kompleksowo reguluje i ujednolica zasady oraz sposób użycia środków przymusu bezpośredniego i broni palnej.
Ustawa jest wykonaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który orzekł, że stosowanie środków przymusu bezpośredniego przez służby, powinno być uregulowane ustawowo.
Przyjęto generalną zasadę, że użycie przez służby konkretnego środka przymusu lub broni palnej musi być adekwatne do stopnia zagrożenia, a zastosowany środek powinien się charakteryzować realnie najmniejszą dolegliwością.
Poszczególnym formacjom ujętym w ustawie przyporządkowano zamknięte katalogi środków przymusu bezpośredniego.
Jednocześnie ustawa wprowadza nowe środki przymusu bezpośredniego, w tym m.in.: materiały wybuchowe, granaty hukowo-błyskowe, petardy. Zamiast prowadnic stosowane będą kajdanki. Nie będzie używana także broń gazowa, blokady stawu kolanowego czy zasłony na twarz.
Ponadto ustawa rozszerza uprawnienia do stosowania tzw. paralizatorów o nowe formacje. Zgodnie ustawą mogą z nich korzystać także funkcjonariusze: ABW, BOR, Straży Ochrony Kolei oraz strażnicy: Państwowej Straży Łowieckiej, Państwowej Straży Rybackiej, Straży Leśnej i Straży Marszałkowskiej. Natomiast funkcjonariusze Służby Więziennej, którzy dotąd mogli posłużyć się paralizatorem, nie będą już mieli takiej możliwości.
Dzięki poprawce Senatu, Służba Więzienna będzie mogła z kolei wykorzystywać psy służbowe.
Zobacz: TK: Stosowanie środków przymusu bezpośredniego musi regulować ustawa
Ustawa co do zasady zakazuje użycia broni palnej przez oddziały zwarte jakiejkolwiek formacji. Jednocześnie przewidziane zostały dwa wyjątki od tej reguły. Po pierwsze, w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia, po drugie, w czasie stanu wyjątkowego strzelać będą mogły oddziały policji lub wojska.
Przed użyciem broni palnej ma obowiązywać, tak jak dotychczas, następująca kolejność działań: okrzyk identyfikujący formację, np. „Policja” czy „ochrona”, wezwanie do zachowania zgodnego z prawem, okrzyk „Stój, bo strzelam”, a w razie niepodporządkowania się tym wezwaniom - strzał ostrzegawczy w bezpiecznym kierunku. Z procedury tej będzie można zrezygnować, np. wtedy, gdy jej pełna lub częściowa realizacja narażałaby na niebezpieczeństwo funkcjonariusza lub inną osobę.
Ponadto ustawa zakłada m.in., że nie wolno używać środków przymusu bezpośredniego, z wyjątkiem siły fizycznej w postaci technik obezwładniających, wobec kobiet o widocznej ciąży oraz osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat lub ograniczoną sprawność ruchową. Wobec tych osób będzie można użyć innych środków przymusu bezpośredniego w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia uprawnionego bądź innej osoby.
Zgodnie z ustawą możliwe będzie również użycie wojska do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego w przypadku, gdy siły Policji okażą się niewystarczające. Wojsko będzie mogło zostać użyte na podstawie postanowienia prezydenta na wniosek rządu, a w sytuacjach niecierpiących zwłoki na mocy decyzji ministra obrony narodowej na wniosek ministra spraw wewnętrznych. Żołnierzom mają wtedy przysługiwać uprawnienia policjantów.
PS/źródło: Sejm RP
Zobacz także:
TK: Środki przymusu bezpośredniego stosowane przez CBA niekonstytucyjne