RPO skierowała swoje wystąpienie do Rzecznika Praw Pacjenta, z zamiarem uzyskania informacji o tym jak często wykorzystywane przez obywateli są nowe przepisy wykonawcze umożliwiające pacjentom wyrażenie sprzeciwu wobec opinii i orzeczeń lekarskich.
Nowe przepisy obowiązują już od ponad roku. Rzecznik Praw Obywatelskich monitoruje regularnie proces wdrażania zaleceń formułowanych w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zapadłych w sprawach przeciwko Polsce. Chodzi konkretnie o te zalecenia, które powinny skutkować poszerzeniem lub udoskonaleniem katalogu dostępnych środków ochrony praw człowieka i obywatela.
Procedura odwoławcza od orzeczenia lekarskiego, mającego wpływ na prawa pacjenta
W obszarze zainteresowań RPO pozostaje m. in. realizacja wyroku w sprawie Tysiąc przeciwko Polsce (skarga nr 5410/03), z którego wynikało zobowiązanie do ustanowienia regulacji prawnych określających procedurę odwoławczą od orzeczenia lekarskiego, mającego wpływ na prawa pacjenta. W sprawie tej ETPC zauważył, iż koncepcja legalizmu i rządów prawa w demokratycznym społeczeństwie wymaga, aby instrumenty dotyczące podstawowych praw człowieka były, w pewnych przypadkach, przedmiotem określonej procedury przed niezależnym organem, kompetentnym dla dokonania rewizji podstaw zastosowania danych środków oraz stosownych dowodów.
Ponadto przy ustalaniu, czy warunki zostały spełnione, musi być dokonana wszechstronna ocena procedur mających zastosowanie. Procedura powinna przy tym gwarantować skarżącemu, co najmniej możliwość bycia osobiście wysłuchanym i rozważenia przez organ przedstawionej argumentacji. Organ właściwy w sprawie powinien również na piśmie uzasadnić swoją decyzję. Konieczne jest zapewnienie sprawności takiego postępowania.
Odpowiednie przepisy określające procedurę zgłaszania i rozpatrywania sprzeciwu pacjenta wobec opinii i orzeczeń lekarskich, mające na celu usunięcie niezgodności między krajowym prawodawstwem a wymogami stawianymi przez Europejską Konwencję Praw Człowieka, zawarte zostały w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, oraz wydanym na podstawie art. 32 ust. 5 tej ustawy rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta. Po upływie roku od momentu wejścia w życie przepisów wykonawczych, umożliwiających skorzystanie z przyznanego ustawą uprawnienia, wydaje się zasadne dokonanie oceny efektywności stworzonego mechanizmu ochrony i egzekucji praw pacjenta.
Brak instytucji wysłuchania pacjenta
W świetle ustawy, orzeczenia Komisji Lekarskiej wydawane są przede wszystkim w oparciu o dokumentację medyczną pacjenta. Ustawa nie przewiduje osobistego wysłuchania pacjenta, ograniczając możliwość przedstawienia własnej argumentacji jedynie w formie pisemnej wraz ze złożonym sprzeciwem. Takie rozwiązanie istotnie odbiega od zaleceń sformułowanych przez Trybunał w sprawie Tysiąc przeciwko Polsce. Powołane uprzednio rozporządzenie Ministra Zdrowia przewiduje jednak, że pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy, jest zawiadamiany o terminie posiedzenia Komisji Lekarskiej (§ 2 pkt 5), a także, że co do zasady może uczestniczyć w posiedzeniu Komisji Lekarskiej, udzielając informacji i wyjaśnień w sprawie (§ 4). Trybunał podkreślił, że zapewnienie możliwości bycia osobiście wysłuchanym jest jedną z podstawowych zasad, jaka powinna być przestrzegana w ramach tego rodzaju postępowań.
Ograniczenie postępowania dowodowego do pisemnego przedstawienia stanowiska osoby skarżącej oraz analizy dokumentacji medycznej, może negatywnie wpłynąć na zdolność Komisji do wnikliwego zbadania sprawy. Ponadto, oparcie się wyłącznie na już zgromadzonej dokumentacji medycznej nie daje gwarancji wydania rozstrzygnięcia odpowiadającego stanowi faktycznemu, ponieważ nie ma pewności, co do rzetelności wydanych poprzednio orzeczeń i opinii lekarskich, składających się na analizowaną dokumentację medyczną, która staje się podstawą rozstrzygania przez Komisję.
Informacje, które chce uzyskać RPO
RPO chce uzyskać informacje czy i w jaki sposób zapewniany jest odpowiedni udział bezpośrednio zainteresowanego w poszczególnych etapach postępowania, jak również czy w sytuacji, gdy stan zdrowia pacjenta lub jego trudna sytuacja materialna uniemożliwia przybycie do Warszawy, gdzie działa Komisja Lekarska, badanie może być przeprowadzone w zakładzie opieki zdrowotnej w pobliżu miejsca jego aktualnego pobytu.
RPO oczekuje również wyjaśnienia, w jaki sposób mogą być realizowane, niezbędne w niektórych przypadkach, badania specjalistyczne z wykorzystaniem odpowiedniej infrastruktury medycznej. W ocenie Rzecznik, zbadania wymagają również zagadnienia: terminów rozpatrywania sprzeciwów oraz charakteru i skutków prawnych orzeczenia Komisji Lekarskiej. RPO chce również uzyskać informacje o podjętych działaniach, mających na celu upowszechnienie informacji o prawie pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza.
RO/źródło:RPO
Zobacz także: