W dniu 16 listopada 2010 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Rejonowego Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu VI Wydział Ubezpieczeń Społecznych dotyczące zasad nabywania prawa do zasiłku chorobowego przez ubezpieczonych podlegających z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, uznając kwestionowane przepisy za zgodne z konstytucją.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2008 r., w zakresie, w jakim dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, podlegających dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu, określa dłuższy niż dla osób podlegających obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego wymagany do nabycia prawa do zasiłku chorobowego, jest zgodny z art. 32 ust. 1 oraz art. 2 konstytucji.
Przedmiotem oceny zgodności z art. 2 (zasada sprawiedliwości społecznej) i art. 32 ust. 1 (zasada równości) konstytucji był przepis art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2008 r.
Pytanie prawne odnosiło się do osób ubezpieczonych dobrowolnie prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Nie dotyczy natomiast innych grup ubezpieczonych dobrowolnie.
Trybunał Konstytucyjny uznał - w nawiązaniu do swego wyroku w sprawie o sygn. P 45/06 - że osoby objęte ubezpieczeniem chorobowym dobrowolnie oraz obowiązkowo charakteryzują się wspólną cechą jaką jest status "ubezpieczonego". Pod tym względem są to kategorie podmiotów podobnych. Podobieństwo to nie pozwala na zróżnicowanie katalogu świadczeń ubezpieczeniowych przysługujących obu kategoriom ubezpieczonych. Podkreślił jednocześnie, że są to kategorie podmiotów podobnych, ale niejednakowych. Występuje bowiem między nimi szereg różnic, które dotyczą:
a) swobody przystąpienia i wystąpienia z systemu ubezpieczeniowego (która dotyczy ubezpieczonych dobrowolnie, nie obejmuje natomiast ubezpieczonych obowiązkowo),
b) możliwości elastycznego (i samodzielnego) kształtowania przez ubezpieczonych dobrowolnie podstawy wymiaru składki ubezpieczeniowej,
c) mechanizmu ograniczenia podstawy wymiaru składki w przypadku ubezpieczających się dobrowolnie (do 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale).
Ubezpieczający się dobrowolnie mają więc swobodę - w granicach ustawowych - podjęcia decyzji co do ukształtowania podstawy wymiaru składki, a nadto możliwość wyboru optymalnego dla nich i samodzielnie określanego momentu przystąpienia bądź rezygnacji z uczestnictwa w systemie ubezpieczeń chorobowych.
W toku rozprawy przedstawiciel Sejmu wskazał, że nadrzędnym celem ustawy zawierającej kwestionowany przepis było ukształtowanie właściwej korelacji między wielkością (sumą) wpłaconych składek na ubezpieczenie chorobowe a sumą wypłacanych ubezpieczonym dobrowolnie (w tym: prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą) zasiłków chorobowych. Wątpliwym bowiem z punktu widzenia sprawiedliwości społecznej byłoby częściowe obciążanie innych kategorii ubezpieczonych kosztami wypłat zasiłku chorobowego dla ubezpieczonych dobrowolnie.
Kwestionowany przepis ustawy o świadczeniach w brzmieniu stanowiącym przedmiot wątpliwości sądu pytającego został zastąpiony przez nowe jego sformułowanie, skracające wymóg nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego ze 180 do 90 dni. Tym niemniej do wypadków niezdolności do pracy zaistniałych przed 1 stycznia 2009 r. stosuje się przepis art. 4 ust. 1 pkt 2 w brzmieniu przed nowelizacją (objętym rozpatrywanym pytaniem prawnym).
Biorąc pod uwagę różnice między kategoriami ubezpieczonych dobrowolnie i obowiązkowo stanowiących grupę podmiotów podobnych, choć niejednakowych, a także potrzebę (i dążenie) do zapewnienia właściwej korelacji między sumą wpłat ze składek a sumą wypłat z tytułu zasiłku chorobowego, nadto zaś - niemożność skorygowania po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego derogowanego już przepisu ustawy, Trybunał Konstytucyjny orzekł o zgodności kwestionowanego przepisu z art. 2 i art. 32 ust. 1 konstytucji.
Rozprawie przewodniczył wiceprezes TK Marek Mazurkiewicz, a sprawozdawcą był sędzia TK Marian Grzybowski.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 listopada 2010 roku (Sygn. akt P 86/08)