25 listopada 2008 r. Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący zasad udostępniania dokumentów gromadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej.

Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
- art. 36 ust. 4 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z art. 2 Konstytucji oraz art. 73 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji;
- art. 36 ust. 4 pkt 3 lit. b ustawy powołanej w pkt 1 z art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

W przypadku ubiegania się o udostępnienie dokumentów gromadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej w celu prowadzenia badań naukowych osoba, która nie jest pracownikiem naukowym w określonej dziedzinie nauki, powinna przedłożyć rekomendację. Powinien ją wystawić pracownik naukowy uprawniony do prowadzenia badań naukowych w dyscyplinach nauk humanistycznych, społecznych, gospodarki lub prawa. Ustawa nie definiuje jednak, co należy rozumieć pod pojęciem pracownika naukowego. Wiąże się to z koniecznością poszukiwania znaczenia tego pojęcia na gruncie obowiązujących przepisów. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich analiza odrębnych uregulowań definiujących to pojęcie nie daje jednoznacznej odpowiedzi, wykazując rozbieżności w ujęciu osób zaliczających się do tej grupy. Tak sformułowany przepis powoduje konieczność odnoszenia się do powszechnego rozumienia tego pojęcia, a tym samym wskazuje na niejednoznaczność i nieprecyzyjność normy prawnej. Narusza to konstytucyjną zasadę demokratycznego państwa prawnego, a także budzi wątpliwości, czy nie stanowi nieproporcjonalnej ingerencji w konstytucyjne prawo podmiotowe, jakim jest wolność prowadzenia badań naukowych.

Zgodnie z drugim kwestionowanym przepisem, do wniosku o udostępnienie dokumentów gromadzonych przez IPN w celu publikacji materiału prasowego, należy dołączyć upoważnienie redakcji albo wydawcy do wystąpienia z tym wnioskiem. W przypadku braku upoważnienia dyrektor oddziału IPN, w drodze decyzji administracyjnej odmawia udostępnienia dokumentów. Zdaniem Rzecznika potencjalni autorzy materiałów prasowych zostali ograniczeni w korzystaniu ze swej konstytucyjnej wolności pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. To, czy z tego prawa będą mogli skorzystać zależy bowiem od uznania i autonomicznej decyzji innej jednostki, która może, ale nie musi wydać stosowne upoważnienie.

Rozprawie będzie przewodniczył sędzia TK Marek Kotlinowski, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Ewa Łętowska

TK/AS