Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich skierował wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości Krzysztofa Kwiatkowskiego odnośnie problematyki właściwego określenia wysokości opłat egzekucyjnych. Jest to kontynuacja korespondencji w tym przedmiocie pomiędzy Rzecznikiem a Ministrem Sprawiedliwości.
Wystąpienie jest kontynuacją korespondencji pomiędzy Ministrem Sprawiedliwości a Rzecznikiem Praw Obywatelskich w przedmiocie wysokości opłaty egzekucyjnej, którą zobowiązany jest uiścić dłużnik w przypadku dobrowolnego spełnienia świadczenia. Minister Sprawiedliwości, odpowiadając na uprzednie wystąpienie RPO, podkreślił, iż funkcję „urealnienia" wysokości opłaty egzekucyjnej tj. dostosowania jej wysokości do rzeczywistego nakładu pracy komornika pełni regulacja art. 49 ust. 7-10 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2006 r., nr 167, poz. 1191 ze zmian., dalej: u.k.s.e.).
Przepis ten, dodany ustawą nowelizacyjną z dnia 12 lutego 2010 r. (Dz. U. nr 40, poz. 228), umożliwia stronie postępowania egzekucyjnego ubieganie się o obniżenie opłaty egzekucyjnej. Rozpoznając wniosek strony, sąd uwzględnia w szczególności nakład pracy komornika lub sytuację majątkową wnioskodawcy oraz wysokość jego dochodów. Z regulacji tej może korzystać także dłużnik, który spełnia świadczenie pieniężne dobrowolnie. W ocenie Rzecznika jednak, gwarancji niższej opłaty egzekucyjnej nie zabezpiecza sama regulacja art. 49 ust. 7 - 1 0 u.k.s.e., która pozostawia sądowi znaczny margines uznaniowości w określeniu wysokości opłaty egzekucyjnej.
Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim wystąpieniu zapowiedział, iż będzie badał praktykę orzeczniczą sądów powszechnych, co pozwoli na analizę przyjmowanej przez sądy wykładni art. 49 ust. 7 - 1 0 u.k.s.e. Problem ten zostanie podjęty ponownie przez Rzecznika w sytuacji, gdy powołana norma okaże się narzędziem mało skutecznym dla osiągnięcia zamierzonego skutku.
Egzekucje świadczeń niepieniężnych
W swoim wystąpieniu zastępca RPO poruszył również kwestię sztywnego charakteru opłat w przypadku egzekucji świadczeń niepieniężnych. Charakter ten nie pozwala na dostosowanie wysokości opłaty egzekucyjnej do okoliczności konkretnej sprawy. Stawki opłat związanych z egzekucją świadczeń niepieniężnych określone są w art. 50 i 51 u.k.s.e. Podstawą ich obliczenia jest kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Zgodnie z art. 50 u.k.s.e., za egzekucję odebrania rzeczy komornik pobiera opłatę stałą w wysokości 50 % przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Z kolei w świetle art. 51 u.k.s.e. opłata stała za wydanie nieruchomości (także zabudowanej) lub lokalu wynosi 40 % przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przy czym opłatę tę pobiera się od każdej izby (pomieszczenia). Wyjątek przewidziany jest przez art. 51 ust.2 dla lokali mieszkalnych, przy opróżnianiu których nie pobiera się odrębnej opłaty od pomieszczeń stanowiących: przedpokoje, alkowy, korytarze, werandy, łazienki, spiżarnie, loggie
i podobnych.
RPO wypowiada się w tej kwestii w konsekwencji kierowanych do niego licznych skarg dotyczących stawek opłat za egzekucję wydania nieruchomości. Ustawa nie przewiduje żadnego mechanizmu mobilizującego dłużnika do dobrowolnego spełnienia świadczenia. Stawka opłaty egzekucyjnej jest identyczna w sytuacji, gdy dłużnik dobrowolnie, bezpośrednio po wezwaniu, opuścił i opróżnił lokal lub nieruchomość oraz wydał ją komornikowi bądź wierzycielowi, oraz wówczas, gdy komornik angażuje znaczną ilość czasu i środków w opróżnienie nieruchomości w trybie art. 1046 kodeksu postępowania cywilnego.
Nie istnieje możliwość miarkowania wysokości opłaty egzekucyjnej w zależności od nakładu pracy komornika lub sytuacji majątkowej strony postępowania egzekucyjnego. Skarżący wskazują na niekonsekwencję ustawodawcy, który obecnie, poprzez rozwiązania ustawy nowelizacyjnej z dnia 12 lutego 2010 r., przewidział możliwość obniżenia opłat należnych za egzekucję świadczeń pieniężnych, przy czym okolicznościami uwzględnianymi przez sąd są właśnie nakład pracy komornika oraz sytuacja majątkowa strony. RPO przytacza także pojawiający się w skargach zarzut naruszenia zasady równości wobec prawa, deklarowanej przez art. 32 Konstytucji RP. Tak w przypadku egzekucji świadczeń pieniężnych, jak i niepieniężnych strona postępowania egzekucyjnego powinna mieć możliwość ubiegania się o zmniejszenie opłaty - zwłaszcza w sytuacji, gdy współdziała w wykonaniu tytułu egzekucyjnego. Opłata egzekucyjna powinna być także powiązana z efektami działań komornika oraz nakładem jego pracy, który w konkretnych okolicznościach sprawy może być różny.
Konieczność zmian
W ocenie RPO sztywny charakter opłat egzekucyjnych prowadzi do sytuacji, które mogą stać w sprzeczności z poczuciem sprawiedliwości, mechanizm ustalania opłat za egzekucję świadczeń niepieniężnych powinien zostać poddany całościowej analizie pod kątem ewentualnej synchronizacji z art. 49 u.k.s.e. przy jednoczesnym uwzględnieniu określonych odrębności dwóch rodzajów egzekucji (dotyczącej świadczeń pieniężnych oraz niepieniężnych). RPO oczekuje na stanowisko Ministra Sprawiedliwości w tym zakresie.
RO/ źródło: RPO
Zobacz także: