Marcin Berlak, radca prawny w Kancelarii Prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k. z siedzibą w Poznaniu
Prowadząc firmę informatyczną, należy bardzo dokładnie uregulować kwestie prawnoautorskie do programów komputerowych tworzonych w tej firmie. Ze stworzeniem programu komputerowego związane są bowiem doniosłe skutki prawne. Moment, w którym program zostaje ukończony i zyskuje postać umożliwiającą korzystanie z niego, jest zarazem momentem powstania praw autorskich do tego programu. Przeważnie przysługują one programiście, który program przygotował. Co jednak w sytuacji, gdy program stworzono w ramach przedsiębiorstwa informatycznego? Kiedy przedsiębiorca, który prowadzi firmę informatyczną, będzie miał prawa autorskie do programu komputerowego?
Zobacz: Prawo autorskie w orzecznictwie i doktrynie
Podział praw autorskich
Prawa autorskie dzielą się na autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe. Pierwsza kategoria praw ściśle związane jest z osobą programisty, który dany program komputerowy napisał. Obejmują one np. prawo do oznaczania przez programistę programu swoim imieniem i nazwiskiem. Prawa te nie mogą być przeniesione na inną osobę, a zatem na zawsze pozostają przy twórcy. Drugą kategorią są prawa majątkowe, obejmujące prawo do korzystania z programu, rozporządzania nim (zbywania) oraz do wynagrodzenia za korzystanie z niego. W przeciwieństwie do praw osobistych, autorskie prawa majątkowe mogą podlegać przeniesieniu na osoby trzecie.
Zobacz: Naruszenie praw autorskich w Internecie
Prawa majątkowe dla pracodawcy
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych w odniesieniu do programów komputerowych wyraźnie stanowi, że prawa majątkowe do programu, stworzonego w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej (art. 74 ust. 3 powołanej ustawy). Jak wynika z treści tego przepisu, dotyczy on tylko programów wykonanych przez pracowników. W takich sytuacjach, zgodnie z powołaną ustawą, zasadniczo to pracodawca, nie zaś pracownik – programista, jest podmiotem, któremu przysługują autorskie prawa majątkowe do stworzonego programu komputerowego. Jednak prawa te będą przysługiwać przedsiębiorcy (pracodawcy) tylko wówczas, gdy pracownik wykonał program komputerowy w wyniku wykonywania swoich obowiązków pracowniczych. Jeśli więc programista stworzył program, który nie był objęty jego obowiązkami jako pracownika, wtedy to on nabędzie autorskie prawa majątkowe. Taka sama sytuacja będzie mieć co do zasady miejsce, kiedy programista w firmie komputerowej nie będzie zatrudniony na umowę o pracę, lecz będzie z nią związany umową cywilnoprawną np. umową zlecenie lub umową o dzieło.
Zobacz: Prawa autorskie do utworów pracowniczych
Umowa o pracę zabezpieczy prawa majątkowe firmy informatycznej
Przedsiębiorca prowadzący firmę informatyczną, chcąc zabezpieczyć swoje interesy w możliwie najszerszym zakresie, powinien podpisać umowy o pracę z osobami tworzącymi oprogramowanie. Jednocześnie, przygotowywanie programów komputerowych powinno być objęte zakresem obowiązków pracowniczych danego programisty. Nie ma przeszkód by w umowie o pracę, w celu uniknięcia wątpliwości, strony wyraźnie wskazały, iż to pracodawca będzie podmiotem autorskich praw majątkowych do stworzonych programów.
Większe ryzyko dla przedsiębiorcy informatycznego rodzi umowa cywilnoprawna. Tworzenie programów komputerowych przez programistę współpracującego z danym przedsiębiorcą na podstawie takiej umowy, przy braku odpowiednich postanowień umownych, spowoduje, iż autorskie prawa majątkowe pozostaną przy programiście. Zawierając umowę cywilnoprawną, której przedmiotem jest tworzenie programów przez programistę na rzecz przedsiębiorcy informatycznego, należy więc zadbać o to, aby umowa ta regulowała przeniesienie na przedsiębiorcę autorskich praw majątkowych do programów po ich stworzeniu.
Zobacz: Prawa pracodawcy do utworu pracowniczego
Niezależnie jednak od formy umowy, jaka zostanie zawarta przez strony, przedsiębiorca prowadzący firmę komputerową nie nabędzie autorskich praw osobistych do programu. Jak bowiem wskazano wyżej, prawa te nie są zbywalne i programista zawsze będzie mógł z nich skorzystać. Mimo niezbywalnego charakteru tych praw, strony umowy mogą jednakże uzgodnić, że programista nie będzie z nich korzystał przez okres wskazany w umowie.
Prowadzenie przedsiębiorstwa informatycznego, w ramach którego tworzone jest oprogramowanie, wymaga więc szczegółowego uregulowania kwestii prawnoautorskich. Przedsiębiorca ma pełną swobodę w doborze rodzaju umowy, jaką zamierza zawrzeć z danym programistą. Mimo regulacji zawartych w prawie autorskim, zawierając umowę należy jednak pamiętać, aby określała ona precyzyjnie komu będą przysługiwać autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego, który na podstawie tej umowy zostanie wykonany.