Odpowiedzialność za wadliwą decyzję podatkową

Jan Sluzalek, radca prawny, Kancelaria Ślązak, Zapiór i Wspólnicy.

Pamiętać należy, że każdemu podatnikowi przysługuje prawo do domagania się naprawienia szkody, która jest konsekwencją wydania przez organy podatkowe decyzji dotkniętej wadami prawnymi.

Zasada ta wynika z normy prawnej ustanowionej w art. 77 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., zgodnie z którą każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Konieczność rekompensowania uszczerbków majątkowych spowodowanych przez błędy i pomyłki administracji jest jedną z nie kwestionowanych konsekwencji państwa prawa.

Począwszy od roku 2007 ustawodawca wprowadził w art. 260 ustawy Ordynacja podatkowa powszechną zasadę, iż do odpowiedzialności odszkodowawczej związanej ze sprawami podatkowymi stosuje się reguły prawa cywilnego. Od tego czasu w odniesieniu do spraw podatkowych nie stosuje się obowiązujących wcześniej szczególnych procedur odpowiedzialności, w tym administracyjnej procedury odszkodowawczej.

Podstawą odpowiedzialności Skarbu Państwa bądź jednostki samorządu terytorialnego za wadliwe rozstrzygnięcia organów podatkowych będą zatem przepisy art. 417 i art. 417¹ Kodeksu cywilnego, w których to doprecyzowano zasady umożliwiające uzyskanie odszkodowania w zależności od zaistniałego stanu faktycznego.

Wskazać należy, że w myśl ogólnej zasady wyrażonej w przepisie art. 417 § 1 Kodeksu cywilnego za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Z kolei zgodnie z art. 417¹ § 2 Kodeksu cywilnego jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

Oczywiście przy dochodzeniu odszkodowania pamiętać trzeba również o ogólnych regułach odpowiedzialności za powstanie szkody, określonych w kodeksie cywilnym. W szczególności dotyczy to udowodnienia, iż rozstrzygnięcie organów podatkowych istotnie doprowadziło do powstania u podatnika szkody obejmującej rzeczywista stratę lub utracone korzyści, a także wykazania związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy wadliwą decyzją organu a powstałą szkodą, który dotyczyłby normalnych, typowych następstw.