Przedsiębiorcy rzadko korzystają z pomocy prawników w trakcie negocjacji. Próbują też rozwiązywać problemy prawne na własną rękę. Powodem tego są zbyt wysokie ceny oraz brak warunków dla konkurencyjności na rynku obsługi prawnej. Takie wnioski płyną z Raportu Banku Światowego i Narodowego Banku Polskiego na temat naszego kraju.

Pod koniec 2006 roku został opublikowany Raport na temat prawnych barier dochodzenia praw z umów w Polsce. Jednym z zagadnień będących przedmiotem analizy było korzystanie z usług prawników.

Negocjujemy bez prawników

Raport wykazał, że w trakcie negocjacji przedsiębiorcy w Polsce rzadko korzystają z usług prawników, chyba że chodzi o poważne i złożone rozmowy poprzedzające duże transakcje, np. przejęcia i zakupy przedsiębiorstw, restrukturyzacje finansowe. Nawet na etapie formalizowania transakcji niewiele małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) zasięga porady prawnej, choć więcej z nich byłoby do tego skłonnych, gdyby ceny usług prawnych były bardziej przystępne. Zamiast tego MŚP korzystają często z gotowych wzorów umów pochodzących z różnych źródeł. Inaczej sytuacja przedstawia się w dużych przedsiębiorstwach, w których z pomocy prawników korzysta się chętniej, choć brak tam większego zainteresowania kwestiami technicznymi.

Problem z umowami

Kiedy wykonanie umowy stwarza problemy, wielu przedsiębiorów, zwłaszcza MŚP, woli uzdrawiać sytuację własnymi siłami w celu uniknięcia procesu sądowego, np. renegocjując, wysyłając wezwania i ponaglenia, zawieszając świadczenie usług czy naliczając odsetki od opóźnionych płatności lub korzystać z innych środków, np. usług agencji zajmujących się egzekucją wierzytelności. Rodzaje naruszeń umów, które najczęściej skutkują podjęciem czynności prawnych, to brak zapłaty, roszczenia osób trzecich i dostawy towarów lub usług niższej jakości.

Za wysokie ceny

Przedsiębiorcy w Polsce nie korzystają z pomocy prawnej tak często, jak to możliwe, podając jako główną przyczynę wygórowane ceny (wśród czynników wpływających na decyzję o odstąpieniu od złożenia pozwu ceny usług prawniczych wskazywane są w połowie skali istotnych i nieistotnych czynników). W Polsce nie zauważa się trudności ze znalezieniem odpowiedniego prawnika czy notariusza, a w poszukiwaniach najczęściej pomocne są rekomendacje znajomych i partnerów handlowych. Prawnicy zatrudnieni na umowę o pracę w przedsiębiorstwie, jak i radcowie prawni są najczęściej wykorzystywani przy okazji sporządzania umów. Rzadziej w tym celu zatrudniani są adwokaci, co może wynikać z ich najmniejszej liczby na rynku. Obok ceny przy wyborze usług brana pod uwagę jest również jakość ich świadczenia, która oceniana jest zazwyczaj na podstawie renomy, jaką cieszy się dana kancelaria na rynku. Stoi to w sprzeczności z opinią sędziów, którzy narzekają na częste strategie obstrukcyjne stosowane przez pełnomocników stron i sugerują, że może to mieć związek z wynagrodzeniem opartym na czasie pracy. Uważają także, że jakość usług prawnych cierpi na zbyt wielkiej liczbie spraw podejmowanych przez prawników, którzy z tego powodu minimalizują swój wkład własny, co może świadczyć o zbyt małej liczbie podmiotów świadczących usługi prawne.

Niekorzystny zakaz reklamy

W raporcie stwierdzono także, że obowiązujący w Polsce zakaz reklamowania się z wyjątkiem zamieszczania ściśle określonych i bardzo ograniczonych informacji w prasie, pozbawia opinię publiczną informacji, a zatem ogranicza konkurencję ze szczególną szkodą wyrządzaną MŚP. Zważywszy na to, że reklama jest w takiej czy innej formie dozwolona w większości krajów UE, trudno uzasadnić narzucenie tak ścisłych ograniczeń w Polsce. Choć słuszne jest zapewnienie przyzwoitości i uczciwości tego rodzaju reklam, to równie uzasadnione byłoby zweryfikowanie i zliberalizowanie przeszkód dotyczących reklamy usług prawnych w Polsce.

Jak usprawnić sądy

Z raportu płynie też ogólny wniosek, że udział prawników jest niezbędny w poprawie wydajności i skuteczności sądów. Wyprowadzenie sądownictwa z obecnego kryzysu i zapewnienie sprawniejszej działalności sądów wymagać będzie lepszej współpracy między samorządami zawodowymi a sędziami, wymiany informacji oraz wspólnych prac nad poprawą skuteczności działań.