Jeżeli rodzice chcą sprzedać nieruchomość należącą do majątku dziecka, muszą najpierw uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. Umowa zawarta bez takiego zezwolenia jest nieważna.
Rodzice jako przedstawiciele ustawowi dziecka sprawują zarząd nad jego majątkiem. Zarząd polega przede wszystkim na dbałości o ten majątek. Rodzice w ramach zarządu mogą dokonywać różnych czynności. Dzieli się je na czynności zwykłego zarządu oraz czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu, np. zaciągnięcie w imieniu dziecka kredytu albo sprzedaż nieruchomości należącej do jego majątku.
Zgodnie z prawem rodzinnym na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządy rodzice muszą uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego. Jeśli rodzice dokonają czynności prawnej bez takiego zezwolenia, będzie ona nieważna. Niewątpliwie do katalogu czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu należą czynności bezpośrednio rozporządzające lub zobowiązujące do rozporządzenia, obciążenie nieruchomości ograniczonymi prawami rzeczowymi, np. służebnością mieszkania. Przykładem czynności przekraczających zwykły zarząd jest np. sprzedaż nieruchomości, zaciąganie pożyczek, umowa darowizny, zrzeczenie się prawa do dziedziczenia, zrzeczenie się roszczeń odszkodowawczych w imieniu dziecka wobec osoby zobowiązanej.
W praktyce jednak często powstają sytuacje, w których można mieć wątpliwości, czy daną czynność zalicza się do czynności zwykłego zarządu, czy też wymaga ona zezwolenia sądu opiekuńczego. Taki problem może powstać np. w przypadku darowizny na rzecz dziecka. Wszystko zależy od tego, co jest przedmiotem darowizny oraz czy rzecz jest zadłużona. Kłopotliwe może okazać się np. przyjęcie w drodze darowizny kamienicy wymagającej dużych nakładów i remontu, a niedającej żadnego dochodu. To samo może odnosić się do przyjęcia spadku nawet pomimo dobrodziejstwa inwentarza (czyli ograniczenia odpowiedzialności dziecka za długi do wartości spadku). Przyjmuje się, że nieodpłatne nabycie nawet nieruchomości w stanie wolnym od obciążeń nie wymaga zgody sądu. Wniosek o zezwolenie składa się do sądu rejonowego, w którego okręgu mieszka dziecko, a w przypadku braku miejsca zamieszkania do sądu miejsca jego pobytu.
Udzielenie przez sąd opiekuńczy zezwolenia nie jest równoznaczne z nakazem dokonania danej czynności. Tak więc rodzice, mimo zezwolenia, mogą odstąpić od zamiaru jej dokonania. Dodatkowo prawo rodzinne wprowadza również przypadki, kiedy rodzice nie mogą działać za dziecko. Po pierwsze, nie mogą reprezentować jednego dziecka w relacjach prawnych z pozostałymi, o ile pozostają one pod ich władzą rodzicielską. Reprezentacja jest także niemożliwa w przypadku czynności między dzieckiem a rodzicem lub jego małżonkiem. Wyjątek stanowią czynności polegające na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka np. darowizny oraz czynności dotyczące alimentów o drugiego rodzica.
PRZYKŁAD
Czy kupno dziecku mieszkania jest czynnością zwykłego zarządu
Zakup mieszkania dziecku przez rodziców za ich pieniądze nie jest traktowany jako czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu. Z związku z tym nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego na jej dokonanie. W takim przypadku konieczne jest zaznaczenie w treści umowy, że kupno dokonywane jest z funduszów rodziców, a nie z majątku dziecka.
Podstawa prawna
Ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 1964 r. nr 9, poz. 59 ze zm.).