Specjalny program służy do ustalenia planowanych kosztów prac projektowych i robót budowlanych, opisu przedmiotu zamówienia, przygotowania oferty szczególnie w zakresie obliczenia ceny oferty oraz wykonania prac projektowych
Zgodnie z art. 31 ust. 2 ustawy-prawo zamówień publicznych program funkcjonalno-użytkowy jest konieczny w sytuacji, gdy przedmiotem zamówienia publicznego jest zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych, czyli udzielenie zamówienia w tzw. formule „zaprojektuj i wybuduj’’.

Przedmiot zamówienia

Zamawiający zobowiązany jest do posiadania programu funkcjonalno-użytkowego zawsze gdy zamierza przeprowadzić postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego, którego przedmiot zamówienia łącznie obejmuje:
● sporządzenie projektów (budowlanego, wykonawczego),
● uzyskanie wymaganych przepisami prawa uzgodnień i zatwierdzeń opracowanego projektu budowlanego + uzyskanie pozwolenia na budowę,
● wykonanie robót budowlanych na podstawie sporządzonych projektów wraz z uzyskaniem pozwolenia na użytkowanie.
W celu opracowania programu funkcjonalno-użytkowego zamawiający nie musi dysponować szczególnymi opracowaniami koncepcyjnymi odnoszącymi się do planowanej inwestycji. Do prawidłowego opracowania programu funkcjonalno-użytkowego wystar czające jest, aby zamawiający sprecyzował swoje indywidualne wymogi odnośnie, funkcji i walo rów użytkowych obiektu. Formalne wymogi odnośnie do zakresu i formy programu funkcjonalno-użytkowego zawiera rozporządzenie ministra infrastruktury z 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego (Dz.U. z 2004 r. nr 202, poz. 2072).
Dla sporządzenia programu funkcjonalno-użytkowego oddającego zapotrzebowanie zamawiającego istotne znaczenie ma prawidłowo sporządzona część opisowa. Bez względu na zakres przedmiotu zamówienia część opisowa programu funkcjonalno-użytkowego powinna zawierać możliwie jak najdokładniejsze opisanie potrzeb, wymogów i oczekiwań zamawiającego.

Szacowanie wartości

W przypadku gdy przedmiot zamówienia publicznego obejmuje zaprojektowanie nowego obiektu, wartość zamówienia szacowana jest na podstawie programu funkcjonalno-użytkowego. Wartością zamówienia jest suma planowanego kosztu prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych. Metody i podstawy obliczania planowanych kosztów prac projektowych i planowanych kosztów robót budowlanych stanowią podstawę określania wartości zamówienia, którego przedmiotem jest zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych określa rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. (Dz.U. z 2004 r. nr 130, poz. 1389).

Praktyczne zastosowanie

Korzystanie z możliwości ogłaszania postępowania, którego przedmiotem jest zaprojektowanie i wybudowanie nowego obiektu w oparciu o przedstawiony przez zamawiającego program funkcjonalno-użytkowy powinno być ograniczone do inwestycji typowych, powtarzalnych, niemających charakteru szczególnie skomplikowanych. Z możliwości ogłoszenia przetargu w formule „zaprojektuj i wybuduj’’ można korzystać przykładowo do inwestycji dotyczących obiektów kubaturowych, takich jak:
● sale gimnastyczne,
● gimnazja,
● domy kultury,
lub prostych inwestycji drogowych.
Wynika to z faktu, że postępowania, w których opis przedmiotu zamówienia określony jest za pomocą programu funkcjonalno-użytkowego, obarczone są znacznym ryzykiem dotyczącym zarówno zamawiającego, jak i wykonawcy.
W przypadku zamawiającego, może on zapłacić za przedmiot umowy więcej, niż gdyby dokonał zamówienia na podstawie dokumentacji projektowej i specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych, lub może uzyskać obiekt o niższym standardzie jakościowym niż oczekiwał formułując zamówienie w programie funkcjonalno-użytkowym. Ryzyko wykonawcy polega zaś na tym, że ze względów formalnych wynikających z uzyskania pozwolenia na budowę może popaść w zwłokę terminową w stosunku do umowy lub ze względu na mało precyzyjne opisanie przedmiotu zamówienia może wystąpić niedoszacowanie kosztów wykonania, co może skutkować stratą finansową dla wykonawcy.
Zatem w przypadku gdy zamierzamy wybudować obiekt nietypowy, specjalistyczny, należy rozpocząć od przeprowadzenia postępowania na wybór wykonawcy dokumentacji projektowej. W odniesieniu do szczególnie istotnych inwestycji warto rozważyć przeprowadzenie konkursu architektonicznego na koncepcję architektoniczną planowanego obiektu, którego zwycięzca opracuje projekt budowlany.
W momencie gdy zamawiający będzie w posiadaniu projektu, ogłoszone może zostać postępowanie na wybudowanie nowego obiektu. Wskazany sposób postępowania w szczególności zalecam stosować w przypadku, gdy zamierzamy wybudować nową placówkę muzealną czy udzielić zamówienia na rewitalizację starych budynków.
Podstawa prawna
Rozporządzenie ministra mnfrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno- użytkowego (Dz.U. z 2004 r. nr 202, poz. 2072),
Ustawa z 29 stycznia 2004 r. prawo zamówień publicznych (t.j.: Dz.U. z 2010 r. nr 113, poz. 759 ze zm.)