PRAWO SPADKOWE - Rodzic może w testamencie pozbawić dziecko prawa do zachowku. Taka możliwość powstaje, jeżeli dziecko uporczywie nie dopełnia obowiązków rodzinnych
Wyjazd z domu na wiele lat i pozostawienie chorego ojca bez opieki daje podstawę do wydziedziczenia.
Takie zachowanie jest uznawane za niedopełnianie obowiązków rodzinnych, ponieważ skutkuje faktycznym zerwaniem kontaktów rodzinnych i więzi uczuciowej. Rodzic, sporządzając testament, może wydziedziczyć dziecko.

Prawo do zachowku

Jeśli spadkodawca sporządził testament i pominął w nim osoby najbliższe, to według przepisów prawa spadkowego przysługuje im zachowek. Jest to prawo do określonej części majątku spadkodawcy. Instytucja ta ma na celu zadośćuczynić najbliższym krewnym, że zostali pominięci w testamencie i nie odziedziczą spadku. Zachowek zawsze należy się osobom z kręgu najbliższej rodziny spadkodawcy, czyli zstępnym (dzieciom i wnukom), małżonkowi i rodzicom.
Z drugiej strony ustawodawca wprowadził instytucję wydziedziczenia, której konsekwencją jest pozbawienie prawa do otrzymania jakiejkolwiek korzyści po zmarłym. Pozwala to spadkodawcy pozbawić prawa do zachowku osoby, które są do niego uprawnione z mocy prawa.
Jednakże wydziedziczenie nie zawsze jest możliwe. Aby spadkodawca mógł skutecznie pozbawić rodzinę prawa do zachowku, muszą zaistnieć przewidziane prawem przesłanki. Mówi o tym kodeks cywilny, a konkretnie jego artykuł 1008. Ustawodawca wprowadził zamknięty katalog przyczyn wydziedziczenia. Są to: uporczywe postępowanie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego wbrew woli spadkodawcy, dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Obowiązki rodzinne

Tak więc zgodnie z przepisami jedną z przyczyn, która pozwala na wydziedziczenie, jest niedopełnianie przez uprawnionego do zachowku, w tym przypadku syna, obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy. Zaniedbywaniem obowiązków jest takie zachowanie, którego skutkiem jest faktyczne zerwanie kontaktów rodzinnych i ustanie więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych. Przykładami zachowań, które mogą być uznane za takie, które skutkują niedopełnianiem obowiązków rodzinnych, są: brak opieki nad spadkodawcą, który jest albo chory, albo w podeszłym wieku, brak udziału w życiu spadkodawcy, nieangażowanie się w jego sprawy, brak wizyt w jego miejscu zamieszkania, wszczynanie ciągłych awantur. Uznał tak również Sąd Najwyższy w wyroku z 7 listopada 2002 r., II CKN 1397/00, podkreślając, że tego typu zachowanie, trwające przez wiele lat i wywołujące u spadkodawcy poczucie krzywdy i żalu, ma cechy uporczywości i stanowi wystarczającą przesłankę do wydziedziczenia. Warto również dodać, że wydziedziczenie może mieć miejsce jedynie w sytuacji, gdy uprawniony do zachowku nie wywiązuje się ze swoich obowiązków rodzinnych w sposób uporczywy i trwały.

Tylko w testamencie

Prawo przewiduje, że wydziedziczenie może nastąpić tylko w ważnie sporządzonym testamencie. Spadkodawca musi w nim wskazać jedną z przewidzianych przez ustawodawcę przyczyn wydziedziczenia. Jednakże takie wskazanie nie zawsze powoduje, że wydziedziczenie jest prawnie skuteczne. Przyczyna taka musi istnieć faktycznie. Jeśli uprawniony do zachowku został wydziedziczony bezpodstawnie, może w sądzie domagać się zachowku. Jako podstawę musi podać bezzasadność wydziedziczenia.
PRZYKŁAD
Ciągłe wszczynanie awantur jako niedopełnienie obowiązków
Syn po wielu latach nieobecności w domu wrócił z zagranicy. Podczas wizyt w domu rodzinnym ciągle wszczynał awantury oraz kierował pod adresem rodziców nieuzasadnione i krzywdzące zarzuty. Według przepisów prawa spadkowego rodzice mogą w takiej sytuacji pozbawić syna prawa do zachowku.
PODSTAWA PRAWNA
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r. nr 16, poz. 93).