SENTENCJA
Jeśli gazociąg poprowadzony pod działką uniemożliwia jej racjonalne wykorzystanie, uzasadnione jest żądanie jej wykupu przez właściciela urządzeń. Ale sąd, który to stwierdza, powinien uzasadnić, dlaczego tak orzekł.
SYGN. AKT V CSK 120/07
Zdzisław K. żąda od Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa nabycia własności działki, pod którą przebiega gazociąg na głębokości 1,5 m. Twierdzi, że wybudowano go bez pozwolenia i zgody poprzedniego właściciela. W 1969 r. wystąpił o podział swojej nieruchomości i wówczas utworzono kilka działek, w tym sporną. W jej granicach wytyczono drogę, gdy tymczasem gazociąg powinien się znajdować w pasie oddzielającym działkę od drogi. Dlatego zaczął się starać o jej wykup na podstawie art. 231 par. 2 kodeksu cywilnego. Przepis ten daje prawo właścicielowi gruntu, na którym wzniesiono urządzenia przekraczające jego wartość, żądania od tego, kto je wybudował, nabycia własności działki za odpowiednim wynagrodzeniem. W dodatku w 1999 r. Rada Miasta Jelenia Góra uchyliła plan zagospodarowania przestrzennego, który przewidywał te tereny pod budownictwo mieszkaniowe. Ponieważ spółka nie godziła się na jego warunki, wystąpił do sądu o wykup działki za 101 tys. zł. Argumentował, że nie ma z niej żadnego pożytku, bo nie może jej racjonalnie wykorzystać.
Sąd I instancji uwzględnił powództwo. Działki nie można wykorzystać, stwierdził. Na podstawie jednej z opinii biegłych za jej wartość przyjął metr kwadratowy gruntów rolnych, a ponieważ wartość urządzeń była wyższa, powództwo jest zasadne. Pozwany nie zgodził się i wniósł apelację, ale sąd II instancji oddalił ją. Potwierdził ustalenia sądu I instancji i dodał, że racjonalne wykorzystanie działki oznacza, że można na niej coś wybudować. Na tej nie można.
Od tego wyroku spółka wniosła skargę kasacyjną. Podnosiła, że sądy nie zastosowały art. 5 k.c. Stanowi on, że nie można ze swego prawa robić użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Tymczasem powód sam przyczynił się do powstałej sytuacji. Najpierw wystąpił o podział, a teraz twierdzi, że nie może działki racjonalnie wykorzystać. Pozwany nie kwestionuje wartości urządzeń, ale ustaloną wartość działki. W jednej z opinii biegły stwierdził, że działka może być zabudowana, a wtedy jej wartość jest wyższa. Powództwo powinno więc być oddalone.
Sąd Najwyższy uwzględnił skargę, uchylił wyrok sądu apelacyjnego i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania. W ustnym uzasadnieniu wyroku stwierdził, że art. 231 par. 2 k.c. przewiduje różne stany faktyczne, w tym taki, że urządzenia wybudował posiadacz, którego władztwo przypomina posiadanie zależne, a więc służebność. Czy może więc być tak, że wybudowanie urządzenia pod ziemią uzasadnia wykup gruntu? Tak. Ale z wyroku sądu apelacyjnego nie wynika, dlaczego powód nie może racjonalnie korzystać z działki. Tym bardziej, że jeden z biegłych uznał, iż może to rozstrzygnąć tylko plan szczegółowy. Dlatego SN nie może stwierdzić, czy wyrok sądu apelacyjnego był trafny.
MARTA PIONKOWSKA