Jak dochodzi do stwierdzenia nabycia spadku, w przypadku gdy dziedziczy gmina? Co w przypadku otrzymania spadku powinna uczynić gmina?
ANDRZEJ KRÓL
radca prawny z Warszawy
Zgodnie z art. 669 kodeksu postępowania cywilnego stwierdzenie nabycia spadku następuje w drodze postanowienia wydanego przez sąd po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywany jest wnioskodawca, a także osoby mogące dziedziczyć jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Oznacza to, że w celu uzyskania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku konieczne jest wystąpienie do sądu z odpowiednim wnioskiem. Wniosek ten powinien zostać złożony przez uprawniony podmiot, za który uznaje się każdego, kto ma interes prawny w prawidłowym wykazaniu następstwa po spadkodawcy. Taki interes prawny często posiada również gmina, np. gdy wiadomo, że spadkodawca był dłużnikiem gminy czy zapisał gminie testamentem cały swój majątek.
Należy pamiętać, że wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, oprócz spełnieniem ogólnych wymagań dotyczących pism procesowych, powinien zawierać żądanie stwierdzenia nabycia spadku po ściśle określonym spadkodawcy, wskazywać wszystkie znane wnioskodawcy osoby zainteresowane, a także okoliczności uzasadniające właściwość miejscową sądu. Sądem właściwym do rozpoznania wniosku o stwierdzenie nabycia spadku zgodnie z przepisami jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a w przypadku gdy jego miejsca zamieszkania w Polsce nie można ustalić, jest nim sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
W trakcie postępowania sąd z urzędu bada, kto jest w rzeczywistości spadkobiercą, na jakiej podstawie dziedziczy i w jakim udziale przypada mu spadek. Dodatkowo zgodnie z treścią art. 671 k.p.c., w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd może przyjąć zapewnienie zgłaszającego się spadkobiercy jako dowód na to, że nie ma innych spadkobierców.
Gdy zapewnienie spadkowe nie zostało złożone albo też zapewnienie oraz inne dowody zostały przez sąd uznane za niewystarczające, stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie. Ogłoszenie takie umieszczane jest w piśmie poczytnym na całym obszarze państwa oraz podawane do publicznej wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy. Powinno ono zawierać informacje na temat spadkodawcy, datę jego śmierci, majątek spadkowy oraz wezwanie spadkobierców do zgłoszenia się i udowodnienia nabycia spadku w terminie sześciu miesięcy od daty wskazanej w tym ogłoszeniu. Jeśli we wskazanym w ogłoszeniu terminie nikt się nie zgłosi lub nie udowodni nabycia spadku, to zgodnie z art. 676 k.p.c. sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku przez spadkobierców, którzy wykazali swoje prawa, a w razie ich braku – przez gminę lub Skarb Państwa jako spadkobiercę ustawowego.
W przypadku gdy okoliczności faktyczne rozpoznawanej sprawy wskazują na to, że istnieje możliwość dziedziczenia spadku przez gminę lub Skarb Państwa, sąd ma obowiązek wezwania zainteresowanego podmiotu do udziału w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku stwarza domniemanie prawne, zgodnie z którym osoba wymieniona w postanowieniu jest spadkobiercą legitymowanym do rozporządzania prawami należącymi do spadku, a także do dochodzenia roszczeń z tytułu dziedziczenia spadku wobec osób trzecich, które nie roszczą sobie praw do spadku z tego tytułu. Gmina jako spadkobierca ustawowy nie może odrzucić spadku, nie składa również oświadczenia o jego przyjęciu, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.