Gminy, powiaty, województwa i ich jednostki mogą pozywać i być pozwanymi. Najczęściej przed sądami gminę jako pełnomocnik zastępuje radca prawny.
Na zewnątrz gminę reprezentuje wójt (burmistrz, prezydent). Wójt posiada także status reprezentanta gminy przed sądem. Jeżeli postępowanie sądowe dotyczy zarządu mieniem gminy, oświadczenia woli oprócz wójta może także składać działający na podstawie jego upoważnienia zastępca wójta (samodzielnie albo wraz z inną upoważnioną przez wójta osobą). Powyższych zasad nie mogą zmienić postanowienia statutów.

Pełnomocnik

Regułą jest, że gminę przed sądem reprezentuje jej pełnomocnik, najczęściej radca prawny lub adwokat. Pełnomocnikiem może być także pracownik samorządowy, który ma stosowne umocowanie. Dlatego z punktu widzenia sporu sądowego najistotniejsza jest kwestia właściwego umocowania pełnomocnika. Z ogólnych przepisów wynika, że jeżeli wójt reprezentuje gminę na zewnątrz i składa w jej imieniu oświadczenia woli, to także wójt jest właściwy do udzielenia pełnomocnictwa. Pełnomocnictwa udzielić może także zastępca wójta samodzielnie lub wspólnie z inną upoważnioną przez wójta osobą, ale tylko w sytuacjach, jeżeli postępowanie sądowe dotyczy zarządu mieniem gminy. Pełnomocnictwa radcy prawnemu może udzielić także kierownik jednostki organizacyjnej gminy posiadający prawnie skuteczne pełnomocnictwo do prowadzenia spraw tej jednostki, gdy przed sądem spór dotyczy zakresu działań tej jednostki.

Jednostki i spółki

Jeżeli gminna jednostka organizacyjna nie posiada osobowości prawnej, stroną w procesie będzie zawsze gmina. Nie stoi to jednak na przeszkodzie, aby w takim przypadku gminę reprezentował kierownik tej jednostki, który powinien legitymować się ważnym pełnomocnictwem udzielonym przez wójta. Może on, i tak najczęściej jest w praktyce, udzielić dalszego pełnomocnictwa na zasadach ogólnych radcy prawnemu (adwokatowi) bądź pracownikowi. W sytuacji gdy gminna osoba prawna działa w formie spółki kapitałowej, organem uprawnionym do jej reprezentowania przed sądem będą więc członkowie zarządu, prokurenci albo ustanowieni przez zarząd pełnomocnicy. W przypadku ustanowienia pełnomocnika powinien on posiadać pełnomocnictwo udzielone przez osoby uprawnione do składania woli w imieniu spółki.
PODSTAWA PRAWNA
● Ustawa z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 ze zm.).
● Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.).